ماجرای حذف ماده 8
برخی کارشناسان معتقدند شاید قانون هوای پاک ایده آل نباشد اما قانون خوبی است، اگر مفاد قانونی آن اجرایی می شد کمک بزرگی به برون رفت از این معضل می کرد اما نه تنها این اتفاق افتاد بلکه حتی در این مدت شاهد حذف بندهای مهمی از آن هستیم؛ بندهایی که متهمان اصلی آلودگی هوا یعنی خودرو را نشانه رفته بود؛ نمونه بارز آن حذف ماده8 قانون هوای پاک ازسوی دیوان عدالت اداری است که به تعیین سن فرسودگی خودروها اشاره دارد.
علت این ابطال، شکایت فردی بود که براساس این آیین نامه باید خودروی تویوتا لندکروز 20ساله خود را اسقاط می کرد و به دلیل ممانعت از این موضوع، علیه آیین نامه ماده8 قانون هوای پاک به دیوان عدالت اداری شکایت کرده بود. دیوان عدالت اداری نیز پس از شکایت این فرد از شورای نگهبان دراین باره استعلام گرفت و در پی آن فقهای این شورا اعلام کردند که تعیین سن فرسودگی برای خودروها خلاف شرع است و آیین نامه ماده8 قانون هوای پاک باید باطل شود.
دو دلیل شورای نگهبان برای ابطال این آیین نامه قانونی این بود که نمی توان با درنظرگرفتن حقوق عامه حق مالکیت افراد را سلب کرد و از سوی دیگر، راهکارهای بهتری برای تعیین سن فرسودگی خودروها وجود دارد.بعد از آن کارشناسان سازمان محیط زیست اصلاحیه بند مذکور را تدوین کرده و حالا اصلاحیه درحال نهایی شدن در هیات دولت است اما مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد که؛ اینکه به جز سن معیارهای دیگری برای فرسودگی شناخته می شود با اصل قانون مغایرت دارد.
بهزاد اشجعی، دبیر اسبق کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان محیط زیست، در توییتی ضمن اشاره به این موضوع گفته است: « قانون هوای پاک سن خودرو را به عنوان شاخص فرسودگی تعیین کرده است اما دیوان عدالت اداری حکم داد که سن ملاک درستی برای فرسودگی نیست و آیین نامه اش را باطل کرد. ما هم آیین نامه جدید را مطابق نظر دیوان اصلاح کردیم.
حالا مرکز پژوهش های مجلس از پیشنهاد جدید ایراد گرفته که مطابق قانون نیست.»تاکید درستی ازسوی مرکز پژوهش های مجلس انجام شده که بر آمارهای ارائه شده ازسوی شرکت های کنترل کیفیت هوا مبنی بر فرسودگی خودروها و نقش بزرگ شان بر آلودگی هوا صحه می گذارد. بنا بر اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، سهم منابع متحرک در آلایندگی تهران 60درصد است، کامیون ها با 15/7درصد بیشترین سهم را در آلودگی هوای تهران دارند، سهم خودروهای سواری 13/9درصد، موتورسیکلت 10/1درصد، اتوبوس سرویس 7/4درصد، اتوبوس واحد 5/7درصد، مینی بوس چهاردرصد، تاکسی 2/1درصد و وانت 1/8درصد است که بااین وجود با گذشت زمان این منابع فرسوده تر می شوند و به طور قطع آلودگی بیشتری به همراه خواهند داشت.
درعین حال باید به این موضوع نیز اشاره کرده که آلودگی هوا تنها قربانی اتوبوس ها و وسایل نقلیه فرسوده نیست، همین چند روز پیش بود که براساس فرسودگی و نقص فنی دو اتوبوس، پنج سربازمعلم و دو خبرنگار محیط زیست در جاده ها کشته شدند. فرسودگی که حتی سبب انتقاد پلیس سردار حسین اشتری، فرمانده ناجا نیز شده است و در تازه ترین اظهارات اعلام کرده که شاید بیش از 10سال باشد که آنچنان اتوبوس جدیدی وارد ناوگان حمل ونقل عمومی کشور نشده است.
به گفته اشتری، روزانه اتوبوس هایی هستند که حتی مسافر هم دارند اما به دلیل نکات ایمنی ماموران پلیس مانع از حرکت آن ها در پایانه و پلیس راه می شوند. وی گفته است: ما عقب افتادگی در این باره داریم و امیدواریم که همه تلاش کنند و بتوانیم این تصادفات را به صفر برسانیم و کاهش دهیم.
به گفته کریمی سنجری، از کارشناسان صنعت خودرو؛ قریب به 300هزار خودروی فرسوده تجاری که 60درصد آن ها را اتوبوس های شهری و برون شهری تشکیل می دهند که علاوه بر تاثیر به شدت منفی آن ها بر آلودگی هوا همچون تهدیدی آشکار در خیابان ها و جاده های کشور به جابه جایی مسافر مبادرت دارند. یکی از کارشناسان سازمان محیط زیست و اعضای کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلانشهرها که نخواست نامش فاش شود با بیان اینکه درصد فرسودگی حمل ونقل عمومی به ویژه اتوبوس ها و کامیون ها بسیار بالاست؛ می گوید:برای مثال، در تهران مطابق با آماری که شهرداری تهران اعلام می کند، اتوبوس های درون شهری بالای 70درصد فرسوده هستند. در حمل ونقل جاده ای نیز درصد فرسودگی 25 تا 40درصد است که در این میان حمل ونقل باری درصد فرسودگی بسیار بالایی دارند. همین فرسودگی ها سبب شد تا اتفاقاتی چون واژگونی اتوبوس خبرنگاران، سربازان معلم و دانشجویان و غیره اتفاق بیفتد.
او ادامه می دهد: از سوی دیگر وضعیت معاینه فنی نیز در کشور خوب نیست و نظارت درستی صورت نگرفته و معاینه فنی های تقلبی بسیار زیادی صادر می شود. اتوبوس های فرسوده با روش های غیرقانونی اقدام به اخذ معاینه فنی کرده و در جاده ها تردد می کنند. از طرفی جاده ها نیز ازلحاظ ایمنی وضعیت مناسبی ندارند.این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه علاوه بر خطر واژگونی فرسودگی در بحث تشدید آلودگی هوا نیز بسیار موثر است، تاکید می کند: در شهر تهران آمارها حکایت از تاثیر 45درصدی فرسودگی خودروها بر آلودگی هوا دارد.
این موضوع قابل گسترش به سایر شهرهای ایران نیز هست. درنتیجه نشان می دهد موضوع فرسودگی خودروها نیاز به توجه جدی دارد. او اضافه می کند: اما از سوی دیگر دیوان عدالت اداری سن را ملاک خوبی نمی داند. در اصلاح قانون جدید مطابق با ایراد دیوان عدالت اداری، معاینه فنی ملاک فرسودگی تعیین شده اما مراکز معاینه فنی نیز کار خود را به درستی انجام نداده و نظارتی روی آن ها صورت نمی گیرد. در بند جدید اگر هر خودرو چندبار نتواند معاینه فنی بگیرد، فرسوده محسوب می شود.
تعداد دفعات معاینه فنی هر خودرو نیز باتوجه به سن آن ها تعیین شده که در سال چندبار باید معاینه فنی شوند.این کارشناس ادامه می دهد: حالا مرکز پژوهش ها نیز به حذف این بند ایراد گرفته و آن را مغایر قانون می داند. از طرفی، شورای نگهبان بند قانونی را که خود در ابتدا تصویب کرد درست ندانست. حالا مشخص نیست که با این وضعیت تکلیف این بند قانونی مهم و درعین حال هزاران خودروی فرسوده در خیابان ها و جاده های کشور و تاثیری که بر آلودگی هوا دارند، چه می شود.
آخرین مطالعاتی که در دانشگاه هاروارد انجام شد نشان داد که در ازای هر یک واحد ذرات معلق کمتر از دوونیم میکرون حدود 15درصد مرگ ومیر ناشی از کرونا در آمریکا افزایش می یابد؛ بنابراین اکنون علاوه بر شیوع ویروس کرونا، آلودگی هوا مشکلات زیادی به بار خواهد آورد.
