نگاهی به دستاوردهای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز

به گزارش بانک و صنعت، قاچاق کالا و ارز به عنوان بخش غیرقانونی و زیرزمینی اقتصاد از سال های دور اقتصاد کشورمان را درگیر خود ساخته بود، با تشدید این مسئله و سپس فرمان رهبر معظم انقلاب در تاریخ 12 تیرماه 1381 خطاب به رییس جمهوری وقت، سنگ بنای تشکیل این ستاد با مجموعه ای متشکل از وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط گذاشته شد که اکنون تعداد آن ها به 26 دستگاه می رسد.

اگرچه در ادبیات قاچاق کالا و ارز همگان از ماهیت اقتصادی این معضل سخن می گویند، ولی مجموعه عوامل داخلی همچون وابستگی درآمدی به نفت، رویکردهای متفاوت دولت ها در عرصه اقتصادی، بی توجهی به توسعه مناطق مرزی و عدم وجود شفافیت و همچنین عوامل خارجی از جمله قرار داشتن در منطقه پرتنش غرب آسیا، همسایگی با دولت های ورشکسته و دشمنی آمریکا و ممانعت آن از پیوند اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی در کنار دیگر عوامل موجب شد پدیده قاچاق کالا و ارز در کشورمان زوایا و ریشه های مختلف و متمایزی از دیگر کشورها داشته باشد. ازاین رو، سال های اولیه پس از تشکیل ستاد، مصروف شناخت ابعاد مختلف و راهکارهای مبارزاتی شد.

تولید ادبیات مربوطه با تحقیقات گسترده و دستیابی به شیوه ای علمی برای برآورد حجم قاچاق، شرایط را برای اثبات اهمیت مبارزه و تبدیل آن به دغدغه ای ملی در مرحله بعد فراهم کرد. تدوین و تصویب «قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» در سال 1392 ویژگی بارز این مرحله به حساب می آید. از این زمان، ستاد طبق قانون امر سیاست گذاری، برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز را عهده دار شد. عملیاتی ساختن وظایف محوله نیازمند راهبردی مدون بود که در مرحله بعد به تدوین سند راهبردی پنج ساله (94 – 98) ستاد منجر شد.

با توجه به تحولات جدید در سال های اخیر و از جمله فشار حداکثری آمریکا علیه کشورمان در حوزه اقتصادی و تأثیرات آن بر قاچاق کالا و ارز و همچنین پایان برنامه راهبردی ستاد در سال 1398، رویکرد تازه ای برای حفظ دستاوردهای سابق از یک سو و جلوگیری از تشدید وضعیت قاچاق در دستور کار قرار گرفت که تجدید ساختار سازمانی با رویکرد پیشگیرانه، تدوین سند راهبردی در افق 1404 و اتخاذ شیوه های علمی و فناورانه نتیجه آن بود.

در نتیجه ی تلاش هایی که ذکر شد، موارد زیر را می توان از دستاوردهای ستاد از بدو تشکیل آن تا کنون دانست:

در حوزه پیشگیری:
پیشرفت 72 درصدی استقرار و بهره برداری از سامانه های الکترونیکی و هوشمند

پیشگیری از قاچاق گوشی تلفن همراه با اجرای اجرای طرح رجیستری (اجرای شناسه کالا و رهگیری) و دستاوردهایی شامل:

- کاهش 5 /6 میلیارد دلاری قاچاق گوشی تلفن همراه (و ممانعت از خروج قاچاق معادل ارزی آن از کشور)؛
- تحقق 10 هزار میلیارد تومان درآمد ( ناشی از حقوق گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده و غیره)؛
- تامین کامل بازار از مسیر رسمی (شفافیت 100 درصدی)؛

پیشگیری از قاچاق کالاهای سلامت محور با:

- تکمیل استقرار و بهره برداری از سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت (TTAC) سازمان غذا و دارو
- شناسه دار نمودن تولید و واردات کالاهای سلامت محور
- و ...

پیشگیری از قاچاق لوازم خانگی با:

- شناسه دار نمودن لوازم خانگی
- برنامه ریزی برای افزایش تولید داخلی، ممنوعیت واردات و تسهیل واردات مواد اولیه
- تدوین و اجرای ضوابط خرید، حمل و نگهداری لوازم خانگی(تبصره 4 ماده 18 قانون)

پیشگیری از قاچاق دام زنده با:

- اقدام در خصوص پلاک کوبی دام های سبک و سنگین کشور(30 درصد)
- اعمال مشوق های لازم برای پلاک گذاری دام زنده.
- و ...

پیشگیری از قاچاق پوشاک و نساجی با:

- اجرای صد درصدی شناسه کالا بر روی پوشاک خارجی
- شناسایی و ساماندهی عرضه کنندگان پوشاک خارجی تحت برند طی سال های 96 الی 98.
- و ...

پیشگیری از قاچاق فلزات گرانبها از طریق:

- تسهیل تجارت قانونی فلزات گران بها
- حذف مالیات ارزش افزوده شمش طلا

پیشگیری از قاچاق کالای دخانی با:

- اجرای صددرصدی شناسه کالا و رهگیری سیگار( دومین کشور جهان برای اجرای طرح)
- تدوین و اجرای ضوابط خرید، حمل و نگهداری کالای دخانی(تبصره 4 ماده 18 قانون)

پیشگیری از خروج غیر قانونی کالاهای اساسی و یارانه ای

اصلاح و بهبود فرآیند انبارش(انبارداری) کالا

پیشگیری از قاچاق فرآورده ها و مشتقات نفتی از طریق:

- اجرای طرح هویت دار کردن ماشین آلات کشاورزی (194،580 دستگاه)
- جلوگیری از انحرافات و تخلفات بخش نیروگاهی و کاهش 12/5 میلیارد لیتر مصرف از سال 92 تا 98
- اجرای طرح تخصیص سوخت بر مبنای پیمایش ناوگان دیزلی و صرفه جویی روزانه 5 میلیون لیتر
- و ...

پیشگیری از حمل ونقل دریایی و جاده ای کالای قاچاق:

- تجهیز 2000 شناور به تجهیزات تردد دریایی
- استقرار 3 دستگاه ایکس ری در مسیرهای پرتردد
- بهره برداری سیستمی پلیس از اطلاعات سامانه های گمرکی در ایستگاه های بازرسی
- و ...

تأمین و تقویت معیشت مرزنشینان با:

- اجرای طرح فروش متمرکز سوخت به مرزنشینان
- اجرای طرح رزاق در سیستان و بلوچستان
- اجرای طرح های اشتغالزایی برای کولبران توسط بنیاد برکت و بنیاد علوی

پیشگیری از قاچاق ارز با:

- استقرار سامانه های ارزی (نیما، سماصا، سمتاک، سنا و...)
- اصلاح ضوابط بازگشت ارز حاصل از صادرات
- ساماندهی صرافی های غیر مجاز
- و ...

رفع معضل کارت بازرگانی یکبار مصرف:

- استقرار سامانه جامع اعتبارسنجی و رتبه بندی اعتباری
- اصلاح ضوابط صدور و تمدید کارت بازرگانی و ایجاد فرآیند تبادل اطلاعات بین اتاق و وزارت صمت
- پالایش کارت های بازرگانی صادر شده در سنوات قبل
- و ...

کاهش آسیب پذیری مبادی رسمی ورود و خروج کالا:

- تجهیز گمرکات به دستگاه ایکس ری (از 6 دستگاه در سال 92 به 12 دستگاه در سال 98 و انعقاد ساخت بیش از 10 دستگاه تولید داخل در سال 99)
- استقرار پلیس امنیت اقتصادی در 25 گمرک و پایانه مرزی و بندر
- شناسایی و حذف زمینه های قاچاق از مناطق آزاد تجار
- و ...

کاهش و ساماندهی معافیت های مرزنشینی با:

- ساماندهی فرایند واردات کالا از طریق کولبری
- ساماندهی فرایند واردات کالا از طریق ملوانی و ته لنجی

ترویج فرهنگ مصرف کالای ایرانی و تقبیح فعل و مصرف کالای قاچاق با:

- تدوین و اجرای برنامه جامع اقدامات فرهنگی و تبلیغی
- استفاده از ظرفیت های شورای عالی انقلاب فرهنگی
- انعقاد تفاهم نامه های همکاری مشترک بین ستاد و وزارت خانه های علوم، آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات اسلامی
- استفاده از ظرفیت های انجمن ها، تشکل ها و بخش خصوصی برای مشارکت در طرح ها

در حوز مقابله نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تدوین و اصلاح قوانین و مقررات با:

- تدوین و ابلاغ 10 آیین نامه و 4 دستورالعمل اجرایی ذیل قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز
- ارایه لایحه اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز برای رفع برخی موانع فراروی مبارزه و تصویب آن در دولت و قرارگیری درفرآیند تصویب مجلس شورای اسلامی

ارتقای توان کشف کالای قاچاق (قطعی و سیستمی):

- استقرار سامانه شناسایی و مبارزه با کالای قاچاق
- تصویب و ابلاغ دستورالعمل بازرسی از خودروها و اماکن و تشخیص موارد ظن به قاچاق

مقابله با کالای قاچاق در فضای مجازی با:

- انسداد 300 تارنمای متخلف (عرضه کننده کالای قاچاق)
- و ...

کنترل مؤثر مرزها

بهبود و ارتقای کیفیت تشکیل و رسیدگی به پرونده های قاچاق و اجرای احکام با:

- استقرار شعب رسیدگی به پرونده های قاچاق در استان های هدف
- کاهش زمان رسیدگی به پرونده ها از 85 روز در سال 93 به 51 روز در سال 1399

پیگیری پرونده های ملی و مهم که در نتیجه آن، 162 پرونده ملی و مهم با جزای نقدی بالغ بر 63 هزار میلیارد ریال در مراجع رسیدگی محکومیت قطعی اخذ نموده و به مرحله اجرای احکام رسیده اند. اجرای احکام این پرونده ها با تمرکز بر وصول جرائم از برنامه های اصلی ستاد در سال جاری است.

مقابله با قاچاق در پیش از مبادی با:

- برگزاری نشست های مشترک با معاونتهای دیپلماسی اقتصادی و کنسولی وزارت خارجه
- و ...

مدیریت اموال مکشوفه قاچاق

و در نهایت کاهش حجم قاچاق از 25 میلیارد دلار به 12.5 میلیارد دلار.

به هرحال، علی رغم موفقیت ها و دستاوردها در مبارزه با این پدیده شوم، قاچاق نیز همانند دیگر مفاسد خود را با شرایط مختلف تطبیق داده و از امکانات جدید و به روز بهره می برد که همین امر مبارزه با آن را دشوار ساخته و شناخت و ارائه راهکارها و راهبردهای نوین را ضروری می سازد.

از این رو، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز سعی دارد با تقویت بخش پژوهش ، اقدامات خود را برمبنای یافته های علمی بر پایه فن آوری های نوین قرار داده و از طولانی شدن فرایند مبارزه و یا انحراف در مسیر خود جلوگیری کند.

امروز سالروز صدور فرمان رهبر معظم انقلاب در مورد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است. بدون شک مبارزه با این پدیده مخرب توفیقی است از جانب خداوند متعال که نصیب مجموعه همکاران من در این ستاد شده است. امیدوارم در سالی که به نام «تولید، پشتیبانی ها و مانع زدایی ها» مزین شده است با دقت و مراقبت، دست در دست هم گام های استواری را در این راه برداریم.

ضمن تشکر ویژه از ایشان و سایر همکارانم در دستگاه های عضو ستاد، نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی که در این امر مهم همکاری کامل دارند، توفیق همه عزیزان را از خداوند منان مسئلت می نمایم.