به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت ، غلامرضا منوچهری صبح امروز (شنبه، 6 شهریور ماه) در دومین کارگاه آموزشی با موضوع الگوی جدید قراردادهای نفتی با تاکید بر این که مقدار تولید در ایران از میدانهای نفتی نسبت به دارا بودن میدانهای نفتی بسیار پایین است، گفت: تولید آمریکا به عنوان یکی از کشورهایی که ذخایر کمتری نسبت به ما دارد، حدود 10 میلیون بشکه در روز است اما ما با توجه به این که در برنامه های توسعه بر تولید روزانه پنج میلیون بشکه هم تاکید داشته ایم، در سالهای اخیر همواره سه میلیون و 800 هزار بشکه تا چهار میلیون و 300 هزار بشکه نفت از ذخایر خود برداشت کرده ایم.
وی با اشاره به تاخیر و عقب ماندگی در برداشت از میدانهای نفت و گاز مشترک گفت: عربستان، قطر، بحرین، کویت و عراق با سرعت زیادی در حال تولید و برداشت از این میدانهای مشترک هستند اما مقدار برداشت ما از مخازن بسیار پایین است و به طور میانگین به 25 درصد می رسد؛ اگرچه این رقم در هر میدان متفاوت است با این حال میانگین 25 درصد در مقایسه با میانگین جهانی در دیگر میدان های نفتی سراسر دنیا که ارقامی میان 20 تا60 درصد دارند، ناچیز است.
معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران گفت: در دنیا هر یک درصد افزایش ضریب برداشت از مخازن بیش از 300 میلیارد دلار ارزش را به همراه دارد و بیشتر شرکتهای بین المللی و کشورها در این اقدام ها پیشتاز هستند اما در ایران جز روش تزریق گاز از شیوه های دیگر استفاده نمی کنیم و به همین دلیل تولید نفت ما محدود باقیمانده است.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران در ادامه سخنان خود 20عنوان از مسائل مهم مرتبط با قراردادهای نفتی در صنعت بالادستی نفت را تشریح کرد و گفت: نیاز به مطالعه عمیق و ارزیابی از پروژه های بالادستی، ارائه این پروژه ها در بردهای تخصصی و استفاده از دیدگاه کارشناسان، سنجیدن پروژه و بویژه رفتارهای مخزن با نرم افزارهای مختلف روز دنیا به طور مداوم ضرورت دارد.
منوچهری تصریح کرد: قطعی نبودن و ریسک بالا در پروژه های توسعه میدان و قطعیت نداشتن در دستیابی به حجم هیدروکربن پیش بینی شده یکی دیگر از مسائل مهم درباره قراردادهای بالادستی صنعت نفت است.
درصد ضریب برداشت از میدانهای نفتی بسیار پایین است
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت که ریسکهای مربوط به تامین مالی بموقع، ریسک اجرای پروژه با تاخیر و تاثیر آن روی مسائل مالی و کار پیمانکاران و سازندگان و نیز ریسکهای سیاسی و اجتماعی و محیطی همواره چنین پروژه های بزرگی را تهدید می کند و افزود: به طور معمول چنین پروژه های بالادستی دولتی هستند و محدودیتهای زیادی در اجرا دارند و به همین دلیل هر گونه اشتباه و تاخیر مشکلات مالی و اجرایی و ضررهای بسیار دارد.
منوچهری مسئله مهم دیگر را طبیعت طولانی بودن و استمرار فعالیتهای عنوان کرد و گفت: استمرار عملیات بهره برداری و تولید در طول عمر مفید مخزن به منظور رسیدن به برداشت مطلوب اهمیت زیادی دارد. ما در این سالها چاه هایی داشتیم که 20هزار بشکه تولید داشتند و حالا به 2 هزار بشکه رسیده اند یعنی در طول زمان افت کرده اند اما ذخایر آنها همچنان وجود دارد و ما باید بتوانید میزان ضریب برداشت از میدان را بالا ببریم.
وی ادامه داد: برای نمونه ضریب برداشت از میدان آزادگان هم اکنون 6,6 درصد است یعنی نزدیک به 95 درصد از میدان رها شده است یا در میدان های نفتی سروش و نوروز این رقم هشت درصد است و باید به دنبال فرمولی برای افزایش این ضریب برداشت برویم.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت افزود: درباره شرکتهای داخلی و خارجی که در این میدانها فعالیت می کنند همواره موضوع رسیدن به تولید، ظرفیت مناسب و نیز استمرار تولید اهمیت داشت اما به طور معمول این اهداف محقق نمی شد؛ بیشتر شرکتهای بزرگ در دنیا به این سمت رفته اند و اگرچه این روند گرانتر و زمان بیشتری می برد اما با استفاده از فناوری و صرف اعتبار بیشتر توانسته اند موفق باشند و نمونه خوب آن همراه کردن پروژه های شیل اویل در آمریکاست که بازار نفت را متحول کرده است.
پیمانکاران داخلی چند انظباطی نیستند
منوچهری چهارمین عامل مهم در قراردادهای نفتی بالادستی را چند انظباطی بودن پروژه ها و نقش سازمان مدیریت پروژه در طرحهای بالادستی عنوان کرد و گفت: در هر پروژه چند رده از انظباط کاری وجود دارد که شامل انظباطهای مهندسی، انظباطهای تاسیسات اصلی شامل چاه ها، خطوط لوله، سکوها، پالایشگاه ها و ... می شود.
وی ادامه داد: باید تاکید کرد بخش عمده تاخیرها در پروژه های داخلی ناشی از این است که پیمانکاران ما به طور معمول نمی توانند همزمان و مرتبط با هم چند انضباط را رعایت کنند و به نوعی می توان گفت در هیچ یک از پروژه های ما یک بسته کاری مشترک نداریم که چند مجموعه مهندسی را با هم تجمیع کند.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران در ادامه به سرمایه بر بودن این پروژه ها اشاره کرد و گفت: کمترین و بیشترین پروژه های نفتی 500 میلیون تا 20میلیارد دلار تفاوت دارد و این حجم از پول می تواند اقتصاد ملی را متحول کند و به طور طبیعی تامین مالی آنها هم اهمیت بالایی دارد.
منوچهری ادامه داد: به عبارتی این پروژه ها افزون بر سرمایه بر بودن، امکان جذب سرمایه بالایی را هم دارند و به همین دلیل دولتها در دنیا ترجیح می دهند از این طرحهای جذاب برای سرمایه گذاری و تامین سرمایه استفاده کنند زیرا بازگشت سرمایه بسیار بالایی دارد، به عنوان نمونه در زمانی که نفت در میانه قیمتی 120 دلار بود پروژه های نفتی تا 400 درصد بازگشت سرمایه داشت.
اهمیت EOR و IOR در دنیا بیشتر از نانو است
وی، وابستگی روز افزون به فناوری را یکی دیگر از موارد مهم در پروژه های بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: امروز مهندسی مخزن اهمیت زیادی دارد و با انواع روشهای ژئومکانیک، ژئوفیزیک، لرزه نگاری و هیدرودینامیک مخزن و مدلهای سه بعدی و چهار بعدی و سایر سیستمهای پیشرفته فناوری که در حال حاضر ما از آنها غافل هستی ، قدرت زیادی در برداشت از میدان پیدا کرده اند.
وی ادامه داد: باید گفت که شرکتهایی ژاپنی، هلندی‌ها و امریکایی‌ها پیشرفت خوبی در عرصه فناوری دارند و این تلاش آنها ثابت می کند رساندن ضریب برداشت از رقم هشت درصدبه 20 درصد برای آنها چه اهمیتی دارد، EOR و IOR می دهد چرا که این موضوعات به مراتب از موضوع نانو که در کشور ما بیش از حد مورد توجه قرار گرفته ، اهمیت دارند.
منوچهری موضوع بین المللی بودن پروژه های بالادستی در نفت را مطرح کرد و گفت: دانش و تخصص و استانداردها ، تجهیزات و مجموعه های کاری ، شرکتهای خدماتی و پیمانکاران ، همه و همه سطحی بین المللی دارند و هریک می توانند در سای کشورهای و شرکتها به کار گرفته شوند.
او می گوید موضوع مشترک بودن بیشتر میدانهای ما و از دست رفتن فرصتها یکی دیگر از آن بیشت مورد قابل توجه است و می افزاید: متاسفانه سرعت برداشت ما از میدانهای مشترک بسیار کم است و به طور مشخص در عراق این رقابت بسیار نگران کننده است چرا که این کشور با کمک شرکتهای بین المللی سرعت خوبی در برداشت دارد.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران تحولات بازار انرژی و نفت و تاثیر آن روی شاخصهای توسعه را به عنوان عاملی دیگر مطرح کرد و گفت: زمانی قیمت نفت تا 140 دلار هم رسید و حالا در میانگین 40دلار است و دراین شرایط قیمتی درآمد و امکان صادرات تغییرات متفاوتی دارد. به عنوان نمونه اروپا اعلام کرده که تا سال 2050 دیگر از هیدروکربن به عنوان سوخت استفاده نخواهد کرد و حتما به این تصمصم عمل می کند و با این پیش بینی باید به دنبال روشهای دیگر از جمله تکنولوژی انرژی خورشیدی برویم . باید توجه داشت که جدای از میزان ذخایر ، توان ما در برداشت از ذخایر اهمیت دارد و این توان با میزان تکنولوژی و سرمایه گذاری ما ارتباط پیدا می کند. خوشبختاه در برنامه توسعه ششم و نیز در سیاستهای کلان 1400 این افزایش تولید نفت مورد توجه قرار گرفته است.
منوچهری دهمین مورد از این مسائل اساسی در قراردادهای بالادستی نفت را HSEQ عنوان کرد و گفت: این موضوع در کلان پروزه ها اهمیت زیادی دارد چرا که تنها استفاده یک لوله غیر استاندارد می تواند موجب انفجاری شود که صدهای میلیارد دلار خسارت وارد کند و آسیبهای جبران ناپذیری را به محیط زیت بیاورد.
حافظه تاریخی از نفت هنوز هم دخالت در امور دارد
وی گفت: یکی دیگر از موضوعات مهم اهمیت و جایگاه نفت در حافظه تاریخی ملت ما است. مردم ما هنوز هم در حافظه تاریخی خود موضوعات مرتبط با 28 مرداد و اتفاقات مرتبط با آن را دارند که این قضاوتها تا حد زیادی به حق است و مبنای عمل و رفتار و قضاوت و حتی در تصمیم گیری اجرایی و مدیریتی ما دخالت دارد. همین دیدگاه ها به شکلی دیگر در خود نفت و فضای داخلی ان هم وجود دارد و این تفاوت در دیدگاه ها را مثلا در تفاوت امور اجرایی در خوزستان و پارس جنوبی به خوبی می بینیم .
منوچهری تاکید کرد که در مورد بسیاری از موضوعات می توان با هماهنگی بیشتری پیش رفت و در گروه های مرجع همفکر بود تا اینقدر روی موضوعات بدیهی دعوا و اختلاف وجود نداشته باشد و همه ما به قضاوت واحدی برسیم. اگر عده ای روی مباحث دیگری بحث دارند موضوع دیگری است اما مسئله این است که2 ضرب در 2 همان چهار است و می توان با منطق کار را پیش برد.
وی یکی دیگر از مسائل مهم در مورد قراردادهای بالادستی را اهمیت و نقش جایگاه کارفرمایی در بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: این تصور که پروژه ای را به فلان پیمانکار سپرده اند و دیگر کار تمام است ، درست نیست و کارفرما هر زمان که بخواهد می تواند دخالت کند و حتی کار را از پیمانکار بگیرد. مسئله این است که کارفرما باید به این حد از بلوغ در مدیریت پروژه ها برسد که در حال حاضر این بلوغ وجود ندارد و در عین حال تکنولوژی پیاده ساز پروزه برای حداکثرسازی سود نیز وجود ندارد و باید به دست بیاوریم.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران به مسئله ضرورت احراز صلاحیت پیمانکاران اشاره کرد و گفت: عمده پیمانکاران عمدتا از سوی دولتها و معمولا با ملاحظات سیاسی انتخاب می شوند و می توان گفت که بخش زیادی از نگاه ایران در حال حاضر به آسیا و به روسیه است و نمی توانیم انحصار پروژه ها را به شرکتهای غربی بدهیم و نوعی موازنه را رعایت کنیم. در حال حاضر در مورد احراز صلاحیت پیمانکاران مشکلات زیادی وجود دارد ؛ عمده این شرکتها غیر دولتی هستند و به همین دلیل در قراردادهای جدید تاکید شده که فرقی بین شرکتهای داخلی و خارجی وجود ندارد و اگر شرکتی داخلی توانست ملاک های مورد نظر را داشته باشد ، مورد تائید قرار می گیرد و می تواند با همکاری یک شرکت خارجی پروژه را اجرا کند.
وی با بیان اینکه تصمیم گیری اصلی در مورد فعالیتهای نفت و گاز با قراردادهای مختلفی به طرفهای قرارداد واگذار می شوند ، گفت: بیشتر شرکتهای بزرگ توسعه دهنده همانند توتال و انی و یا CNPC این است که سرمایه ، تکنولوژی و مدیریت را دارند اما خودشان اجرا کننده نیستند و بخشهای دیگری را در پروزه شرکت می دهند. گروه دیگر شرکتهای خدماتی هستند که معمولا به عنوان پیمانکار گروه اول مشغول به کار می شوند ؛ این گروه صاحب تکنولوژی هستند اما سرمایه ای ندارند. گروه دیگر پیمانکاریها هستند که پول نمی آورند اما به طور تخصصی در بخشهایی مثل خط لوله و یا حفاری مشغول می شوند.
تضامین نفت را بیاد به تولید گره بزنیم
منوچهری پیوند خوردن منافع توسعه دهندگان (پیمانکاران ) و دولتها(کارفرمایان ) را یکی دیگر از مسائل مهم در قراردادهای بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: پس از عقد قرارداد منافع این دو گروه به هم گره می خورد و هرچه سهم تولید بیشتر باشد هر دو گروه هم منتفع می شوند ، البته در این مورد چالش و چانه زنی بیشتر از سوی کارفرما با پیمانکار وجود دارد.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران می گوید اهمیت زمان در پروژه های بالادستی بسیار زیاد است و در مثالی می گوید: در هر دو فاز پارس جنوبی بیش از 5 میلیارد دلار روی زمین مانده که در مجموع حدود 30 و چند میلیارد دلار می شود و همین موارد است که کمر دولت را به زمین می زند و شرکت نفت را تا 50 میلیارد دلار بدهکار می کند و همه اینها فارغ از میزان عدم النفع است. اگر سالانه 1,5 میلیارد دلار هم برای هر فاز در نظر بگیریم برای 12 فاز پارس جنوبی حداقل18 میلیارد دلار عدم النفع وجود دارد .
وی به تضامین مربوط به پروژه های بلادستی در نفت اشاره کرد و گفت: معمولا دولتها این تضامین را می دهند اما مسئله اینجاست که اگر پروژه ها را در مدلی خوب قرار دهیم دیگر تضمینی داده نمی شود و می توانیم بگوئیم زمانی پرداخت داریم که به تولید مورد نظر رسیده باشیم. در حال حاضر در فازهای پارس جنوبی هعیچ ریسکی متوجه پیمانکاران نیست و حتی اگر بی کفایتی هم داشته باشند تمام ریسک را وزارت نفت می دهد. در شرایط فعلی اگر تضمین را از محل تولید بگذاریم بسیاری از مشکلات حل می شود.
باید تاکید کنیم تا شرکتهای خارجی دفاترشان را به ایران بیاورند
منوچهری انتقال تکنولوژی و مدیریت مناسب در بالادستی نفت را یکی از مسائل مهم برشمرد و گفت: ممکن است چینیها اصرار زیادی به استفاده از نیروهای خودشان رد پروژه ها داشتهب اشند اما این اصرار در شرکتهای دیگر وجود ندارد و ما می توانیم از شرکتهای دیگر بخواهیم و شرط بگذاریم که در پروژه هایشان از نیروهی داخلی ما استفاده کنند. در قانون 51درصد را الزام قانونی قرار داده اند اما من فکر می کنم این میزان تا 80 درصد هم افزایش می یابد. باید تاکید کنیم تا شرکتهای خارجی دفاتر کارشان را در ایران مستقر کنند و از عوامل و متخصصان ما استفاده کنند. همچنین می توان در پروزه ها متوسط شرکتهای ایرانی را لیدر در پروزه ها قرار دهیم.
وی به انواع مدلهای واگذاری پروژه در بالادستی نفت اشاره کرد و گفت: توسعه میدان ، توسعه میدان و رساندن به ظرفیت تولید به همراه حفظ منحنی تولید با اقدامات مستمر برای دوره قراردادی ، قراردادهای EPCF (پیمانکار طرف قرارداد یک کار مشخص مانند یک پالایشگاه را اجرا می کند و برای آن از طرف بانکها و موسسات مالی بین المللی تامین مالی می کند و سود کار انجام شده به همراه بهره بانکی مورد نظر را طلب می کند) ، روش BOO و BOT مدلهای متفاوتی هستند که از هر کدام در موقعیتهای مختلفی استفاده می شود.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران آخرین مورد درباره قراردادهای بالادستی را ایجاد ذنجیره اشتغال صنعتی و مهندسی عنوان کرد و گفت: باید حداقل 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری (20 میلیارد دلار در هر سال ) داشته باشیم تا حجم عظیمی از کار و توسعه ایجاد شود؛ بنابر این نباید فکر کرد که اگر خارجیها بیایند ظرفیت کار داخلی ما کم می شود ؛ بالعکس حضور و فعال بودن آنها در پروژه های بالادستی ، ظرفیت بیشتری از کار و شغل را ایجاد می کند و حجم زیادی از متخصصینی که امروز در خارج از کشور فعال هستند در پروژه های خودمان فعال می شوند.
