به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، بنادر که در واقع به صورت صنعت مادر شناخته می شوند دارای ویژگی هایی هستند که آن را از سایر صنایع متمایز می کند. از جمله این ویژگی ها می توان به ماهیت شبه تولیدی صنعت بنادر، غیرمنقول بودن اغلب دارایی های سرمایه ای، رقابت روزافزون در بازارهای جهانی بنادر، تاثیرپذیری شدید از تغییرات جاری در تجارت بین الملل، پایدار نبودن بلندمدت مشتریان، دشواری اکید ورود در بازار بنادر، وابستگی شدید موفقیت بندر به عامل کیفیت خدمات و مکان جغرافیایی آن، ریسک بالای بازگشت سرمایه، ساختار متکثر بندر و تشکیل آن از انواع بنگاه های اقتصادی و دستگاه های نظارتی خرد و کلان، نقش محوری بندر در تشکیل خوشه های صنعتی، کارکرد آن به عنوان یک سکوی لجستیکی و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.
مسایل بسیار وسیع و پیچیده تر از آن هستند که در این مقاله کوتاه بگنجد اما اگر بخواهیم به طور خلاصه پیشنهاد ها و راه های جذب سرمایه گذاری در بنادر خودمان را بیان کنیم می توان به مسایل زیر اشاره کرد :
1. توسعه زیرساخت¬ها، تکنولوژی، تجهیزات، روساخت و پسکرانه بنادر برای افزایش ظرفیت بنادر کشورمان، که افزایش تمایل سرمایه گذاران وصاحبان کالا به تخلیه و بارگیری، افزایش ترانزیت کالا و ترانشیپ از طریق این بنادر و افزایش سهم ما از بازار کالای موجود در این منطقه می شود.
2. ارزان سازی تمامی خدمات بندری و دریایی (تا جایی که معقول و دارای توجیه اقتصادی باشد) برای جذب مشتری و سرمایه گذارها به طوری که محرک قدرتمندی در منطقه نسبت به رقبا ایجاد شود. متاسفانه در حال حاضر در این مورد ما نسبت به رقیبان منطقه ای در وضعیت مناسبی قرار نداریم.
3. بازنگری و اصلاح آئین نامه و ضوابط سرمایه گذاری مصوبه های موجود از جمله دستور العمل های مراجع نظیر سازمان بنادر و تعریف استانداردها و ضوابط مطابق با عرف بین الملل و به روز رسانی قوانین بندری و دریایی، روان سازی مسایل موجود و تشکیل کمیته های تخصصی بررسی و بازنگری تا حتی الامکان هم موانع کمتر شود هم سازوکار مناسبی برای حل آنها وجود داشته باشد.
4. یکی از موارد بسیار مهم صرفه جویی زمانی و کوتاه سازی زمانی رویه ها و روش های بندری و سرعت بخشیدن در امور مربوطه می باشد که بسیار ضروری است. کاهش زمان پاسخگویی به درخواست های سرمایه گذاری به حداقل زمان (بعنوان مثال در بندر جبل علی پس از دریافت تقاضای سرمایه گذاری و بررسی آن بدون فوت وقت حداکثر ظرف مدت یک هفته قرارداد سرمایه گذاری انعقاد می شود) و ارایه خدمات و مشاوره های بدون وقفه 24 ساعته.
5. به کارگیری نیروی های آموزش دیده، متخصصان امر در همان تخصص و استفاده از تجارب و رزومه های آنها در مسایل مرتبط . قابل ذکر است زیان های ناشی از تصمیم های نادرست توسط عموما متخصصان غیر مرتبط واقعا ما را از مسیر پیشرفت باز می دارد.
6. ایجاد ساختار منصفانه بازرسی و نظارت اکید بر صلاحیت و تخصص سرمایه گذاران و همچنین ایجاد قوانین حمایتی از مشتری و سرمایه گذار.
7. مشارکت شرکت های سرمایه گذار همچون بانک ها و موسسات بیمه در تجهیز بنادر به روش های نوین و حتی الامکان بصورت استاندارد و رویه های فرامنطقه ای و بین المللی.
8. مذاکره با شرکت های مادر و بزرگ کشور همچون شرکت های کشتیرانی جمهوری اسلامی، شرکت ملی نفتکش ایران و یا کشتیرانی های خصوصی واجد شرایط و واگذاری بخشی از اسکله‌های بندر به آنان جهت سرمایه گذاری در آن اسکله همچون خرید تجهیزات و ساخت انبارهای مخصوص کالاهای خودشان، و همچنین انعقاد قراردادها با شرکت هایی است که خودش صاحب بازار باشد یا صاحب کالا باشد.
9. انتخاب قالب قراردادی مناسب برای جذب سرمایه گذار خصوصی در انجام پروژه های بزرگ به این صورت که سرمایه گذار به عنوان شریک دولت در انجام پروژه ها فعالیت کند نه فقط یک پیمانکار صرف، بنابرین بهتر است که قراردادها از حالت خدماتی محض به سمت قرادادهی مشارکتی تغییر پیدا کند.
10. تقبل بخشی از هزینه های کلان از طریق همکاری وزارت راه و شهرسازی (متولی حمل و نقل کشور) با استفاده از منابع و صندوق های ویژه اقتصادی مربوطه.
11. بررسی سیستم بازاریابی بنادر فرا منطقه ای و الگوبرداری آن برای واحد بازاریابی و سرمایه گذاری بنادر کشورمان.
12. شناسایی و احصاء فرصت های سرمایه گذاری مطابق با پتانسیل های موجود در هر بندر بطور شفاف از طریق مشاور ذیصلاح و درج آن در سایت برای دسترسی کلیه متقاضیان (بطور مثال درباره امکانات و ویژگی های 2700 هکتار اراضی پشتیبانی بندر شهید رجایی در سایت این بندر توضیح جامع و روشنی داده نشده است) محاسبه نرخ اجاره مقدار زمین و اولویت سرمایه گذاری در هر بندر کشور و ابلاغ آن به سرمایه گذارن و بنادر جهت سریع تر شدن پروسه انعقاد قرارداد سرمایه گذاری در بنادر.
13. الحاق تمامی بنادر چه سنتی و چه صنعتی نوین به مناطق آزاد اقتصادی جهت بهره مندی از تسهیلات و تجهیزات این مناطق و معافیت ها و تعرفه های گمرکی روانتر و ارزان تر.
با توجه به اصل 44 قانون اساسی، بنادر فعالیت های دریایی و بندری خود را به شرکت های خصوصی واگذار کرده اند. در حال حاضر از بین شیوه های مختلف سرمایه گذاری در بنادر، روش BOT (ساخت-عملیات-انتقال) که معمولاً بازه زمانی 15 الی 20 سال را تشکیل می دهد کاربرد بیشتری دارد. با این وجود مشاهده می شود که اغلب سرمایه گذاری ها بصورت اجاره تجهیزات از اداره بندر می باشد و شرکت های سرمایه گذار نقش نگهداری و اجرایی را ایفاء می کنند و تکنولوژی یا تجهیزات به روزی را از سمت خود به بندر تزریق نمی‌کنند.
علت این مساله همانطور که قبلا بیان شد این است که تجهیزات بندری به سرمایه عظیمی نیاز دارد که این سرمایه در کشورهای خارجی از طریق روش های مشارکتی شرکت های سودده همچون بانک ها و موسسات بیمه و تلفیق آن در بنادر تامین می شود. متاسفانه بارها مشاهده شده است که در کشور ما بدلیل قوانین دست و پا گیر و ناسازگار در این سازمان های مشارکتی مختلف ه بخصوص بخش بانکی در بسیاری از موارد باعث موانع برای جذب سرمایه گذار می شود و به دلایل مختلف موجب زمین گیر شدن و زیان ده شدن پروژه ها می شود. بنابراین لازم است سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان متولی امور دریایی و بندری کشور با مدیران عامل بانک‌ها و موسسات مالی و بیمه ای و سرما یه گذاران بخش خصوصی طوری مذاکره کنند و خود را با قوانین روز دنیا وفق دهند و مشوق هایی ارایه شد که سرمایه ها هم گرفتار نشوند هم آن ها را از سمت و سوی بنگاهداری و بساز و بفروشی به سمت کارهای خدماتی در بنادر ترغیب کنند.
اگرچه اخیرا توسعه و پیشرفت های مناسبی در بنادر ما اجرا شده که از جمله می توان به توسعه های بسیار خوب بنادری مثل شهید رجایی، بندر امام خمینی(ره) ، مناطق ویژه عسلویه و بنادر دیگراشاره کرد، ولی هنوز در منطقه نسبت به سایر رقبا عقب هستیم. به عنوان مثال در سطح منطقه شاهد توسعه انبوه بنادر مختلفی نظیر پیشرفت های گوادر پاکستان، صحار و صلاله عمان، جبل‌علی و اخیراً دبی قطر و فاو عراق نام برد که تمامی این بنادر از طریق سرمایه گذاران بخش خصوصی و مشارکت پایین دولت¬هایشان اقدام به توسعه فیزیکی روساخت ها و زیرساخت ها خود کرده اند و حمایت¬های دولت‌هایشان از طریق اعمال قوانین و مقررات خاص برای این بنادر، سرمایه گذاری در این بنادر را توجیه‌پذیر و سرمایه‌گذاران خارجی را راغب به سرمایه‌گذاری کرده اند.
در پایان امیدواریم ما هم به کمک همدیگر در این امر مهم به جایگاه خوبی در منطقه دست یابیم و بتوانیم از رقبا پیشی بگیریم.
کاپیتان رامین رجایی
رئیس عملیات و بازرگانی ملی نفتکش منطقه عسلویه
