بانک و صنعت، تمکین داوطلبانه، یعنی اینکه مودی آزادانه و به دور از هرگونه اجباری به تعهدات قانونی خود مانند تنظیم و گزارش به موقع اطلاعات مالیاتی، اظهار صحیح مبلغ مالیات و پرداخت آن درموعد مقرر عمل کند. هر اندازه درصد تمکین مالیاتی در یک نظام مالیاتی بالاتر باشد، میزان درآمدهای وصولی بخش مالیاتی افزایش مییابد و شاخص های کلان اقتصادی مانند نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی، نسبت درآمدهای واقعی مالیاتی به درآمد مالیاتی پیش بینی شده در بودجه و نسبت درآمدهای مالیاتی داوطلبانه پرداخت شده به کل درآمدهای مالیاتی وصول شده افزایش می یابد. طبیعتا بالا بودن شاخص های مذکور می تواند به توسعه رفاه اجتماعی، امکانات شهری وروستایی، آموزش، بهداشت و همچنین ارتقای عدالت اجتماعی یاری رساند.
اصولا تمکین مالیاتی بر این استدلال استوار است که مودی بیش از هر فرد دیگری به اوضاع و احوال مالی و درآمدی خویش آگاه است. بنابراین اگر سیستم مالیاتی به جایگاهی برسد که مودیان آن، خودشان به تشخیص صحیح مالیاتی بپردازند، از جنبه های مختلف باعث بهبود وصول مالیات خواهد شد.
برخی از مواردی که منجر به خود اظهاری وتمکین داوطلبانه می شود عبارتند از:
عوامل اقتصادی: اصولا رفتار مودیان مالیاتی به وسیله محرک های اقتصادی مانند حداکثرسازی سود، امکان کشف توسط نظام مالیاتی، درآمد مودیان در اقتصاد غیررسمی و سایر عوامل اقتصادی تحت تأثیر قرار می گیرد.
عوامل سیاسی: سطح بالای اعتماد عمومی ،کارایی دولت و عادلانه بودن سیستم مالیاتی می تواند به عنوان عوامل مثبت تأثیرگذار در تمکین مالیاتی مودیان عمل نماید.
عوامل مدیریتی: نگرش و رفتار نظام مالیاتی با مودیان در تمکین آنها موثر است. اگر در برخورد با مودیان به جای شیوه های سنتی، از شیوه های نوین استفاده کنند، فرار و اجتناب مالیاتی کاهش و سطح تمکین مالیاتی افزایش می یابد.
عوامل اجتماعی: عوامل روانشناسانه شامل نگرانیهای اخلاقی و فکری، عوامل بسیار مهمی در تمکین مودیان هستند و بسیاری از آنها ممکن است با توجه به ملاحظات اخلاقی، تحت شرایطی که ریسک حسابرسی پایین است، نیز تمکین نمایند.مقوله فرهنگ مالیاتی نیز بخشی از عوامل اجتماعی است.
عوامل قانونی: ترغیب به تمکین مالیاتی زمانی موثر است که قانون گذار، پیش بینی های لازم جهت تشویق ها وتنبیه های قانونی برای تمکین یا عدم تمکین را انجام داده باشد.این امر مستلزم برنامه هایی از قبیل ارائة فرم های ساده و دستورالعملهای روشن و فراهم نمودن مسیر وبرقراری تماس با مودیان است. هر چه نظام مالیاتی از امکانات و توان اجرایی بالاتری برخوردار باشد و به ویژه مودیان نیز از آن مطلع باشند، انگیزة عدم تمکین کاهش مییابد. زیرا در این صورت نه تنها عدم تمکین برای مودیان به راحتی و با هزینه و ریسک کم امکانپذیر نیست،بلکه آنها تشخیص می دهند که تمکین به صلاح و صرفه است.
برای دستیابی به آرمان تمکین داوطلبانه مالیاتی برخی پیش نیازها مانند دسترسی به اطلاعات مرتبط با درآمدهای مودیان، افزایش ریسک عدم تمکین برای مودیان، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی مالیاتی در خصوص مزایای تمکین و آثار پرداخت مالیات،کارایی وتوسعه سیستم های رسیدگی و پرداخت مالیات لازم وضروری است.موارد مذکور در سالهای اخیردر تلاش های سازمان امور مالیاتی کشور در قالب اصلاح قانون مالیات های مستقیم، اجرای طرح جامع مالیاتی و مکانیزه کردن خدمات، تدوین منشور حقوق مودیان واطلاعرسانی وفرهنگ سازی با استفاده از رسانه های گوناگون تبلور پیدا کرده است.
سازمان امور مالیاتی
