به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، عدم کارایی، مسائل و مشکلاتی که تعاونی‌ها طی سال‌های گذشته داشته‌اند، بهانه‌ای بود تا برخی به این نتیجه برسند که باید این بخش به طور کلی کم‌رنگ‌تر شود؛ ازاینرو در یک برهه به طور کامل بخشی از تعاونی‌ها از ادامه فعالیت‌های خود دست کشیدند، خیلی از نیروهای شاغل در تعاونی‌ها از کار بیکار شدند و موضوع تعاونی‌ها تا مدت‌ها سربسته باقی ماند. اکنون نیز کمتر از 50 درصد تعاونی‌ها مشغول به کارند و با وجود همه شعارها سهم تعاونی در اقتصاد ناچیز است. با این حال مسئولان و برنامه‌ریزان نتوانسته‌اند به طور کامل از مزیت‌های تعاونی‌ها و نقش آنها در ایجاد فرصت‌های شغلی چشم بپوشند. سهم بالای کشورهای توسعه‌یافته در اقتصاد تعاونی که گاهی بیش از 40 درصد اعلام شده نیز برای کسانی که حامی احیا و گسترش تعاونی‌ها بودند، مزیت بر علت شد تا بحث تعاونی‌ها دست و پا شکسته با طرفداران و مخالفانی که داشت، ادامه پیدا کند. به دنبال همین بحث‌ها بود که در قانون اصل 44 سهم 25 درصدی برای تعاونی‌ها در نظر گرفتند اما این قانون نیز نتوانست بیشتر از 5 درصد سهم تعاونی‌ها را محقق کند.
گاه گاهی با یک سری وعده‌ها مانند تشکیل بانک‌های تعاونی، ورود تعاونی‌ها به بورس و... اندک امیدی در دل طرفداران بخش تعاون ایجاد می‌شود اما آنچه شاید بشود آن را تحول یا تغییر عمده نامید، در بخش تعاون هنوز دیده نشده است. بخش تعاون به عنوان بخش بلاتکلیف، چشم به یاری برخی دولت‌ها و مسئولان دوخته است. از یک طرف به گفته برخی از کارشناسان، تجربه نظام تعاونی در کشور خوب از آب درنیامده و تعاونی‌ها باید به طور کامل به نهادهای دیگری تغییر شکل بدهند و از نظر برخی نیز سیستم مدیریتی تعاونی‌ها باید تغییر پیدا کند نه ساختار اساسی آنها. برخی نیز اساس و پایه شکل‌گیری تعاونی‌ها را غلط ارزیابی کرده و بر این باورند که نحوه شکل‌گیری نظام تعاونی که فضایی غیرشفاف را برای آنها ترسیم کرده، فرصت سوءاستفاده‌ها و بروز برخی از فسادهای مالی به آن را داده است؛ ازاینرو بخش تعاون چه در صحبت‌های مسئولان و چه در گفته‌های کارشناسان و حتی به اعتقاد مردم، دارای چالش‌هایی است که باید به آنها رسیدگی شود.
چرا بخش تعاون هنوز نتوانسته پاسخگوی نیاز تعاونگران در کشور باشد؟ علت نبود نهادسازی، بهره‌وری پایین، فاصله گرفتن از الگوی تعاون، نبود مدل تعاونی‌های سرآمد در کشور ما که از زبان مسئولان شنیده می‌شود، چیست؟ کشورهای توسعه‌یافته چگونه توانسته‌اند درآمد خود از بخش تعاون را تا هزار میلیارد دلار افزایش دهند.
نگاه کمیته امدادی به تعاونی‌ها
به گفته معاون امور تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مهم‌ترین عاملی که سد راه رشد تعاونی‌ها در کشور شده، نگاه کمیته امدادی به تعاونی‌هاست. آنها پیوسته چشم به راه کمک و حمایت دولت هستند و همین هم باعث شده برای ارتقای سطح مهارت‌ها و خلاقیت نیروی خود تلاشی نکنند. مدیریت تعاونی‌ها سنتی است و تعاونی‌ها با فناوری‌های روز هماهنگ نیستند.
حذف تعاونی‌ها امکان‌پذیر نیست
جواد رضویان، رئیس خانه تعاونگران خراسان رضوی با تاکید بر اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون تعاونی‌ها به معنای واقعی در کشور شکل نگرفته‌اند، می‌گوید: گرچه مدت‌هاست بحث تعاونی‌ها بلاتکلیف مانده و هنوز این بخش به معنای واقعی رشد نکرده اما دال بر این نیست که بگوییم تعاونی‌ها به طور کامل حذف شوند. حذف کامل تعاونی‌ها غیرممکن است اما پس از گذشت 40 سال با وجود توصیه‌ها و تدوین سیاست‌های کلی توسط مسئولان رده اول، نظام تعاون هنوز به معنای واقعی رشد نکرده است. با وجود اینکه همه مسئولان بر واگذاری‌ها تاکید دارند اما نظام دولتی مانع‌تراشی می‌کند.
مانع‌تراشی نظام دولتی برای رشد تعاونی‌ها
وی توضیح می‌دهد: نه تنها بخش تعاون، بلکه بخش خصوصی نیز با مانع‌تراشی‌های نظام دولتی مواجه است. گرچه براساس اصل 44 باید واگذاری‌ها صورت بگیرد اما آنچه تقویت شد، خصولتی‌ها بودند نه خصوصی‌ها و تعاونی‌ها. نظام دولتی موافق تعاونی‌ها و خصوصی‌ها نیست و به هر شکلی تلاش می‌کند مانع رشد آنها شود.
عدم الگوبرداری از تجربه تعاونگران موفق
رضویان ادامه می‌دهد: از طرفی تعاونی‌ها نیز قادر نبوده خود را نشان بدهند یا متناسب با نیاز بازار و الگوهای روز پیش بروند. آنها نهادی مستقل نیستند و نتوانسته‌اند جایگاه خود را در فضای کنونی پیدا کنند. از سوی دیگر تعاونگران موفق و افراد شایسته این بخش در حاشیه مانده‌اند و آنطور که باید در کشور به چشم نمی‌آیند یا از آنها تقدیر نمی‌شود. الگوهای این بخش فراموش شده و از تجربه تعاونگران موفق الگوبرداری نمی‌شود.
رئیس خانه تعاونگران خراسان رضوی با اشاره به گذشت 40 سال از قدمت تعاونی‌ها و عدم رشد واقعی آنها در این سال‌ها، می‌گوید: از سوی دیگر نظام تعاونی در میان مردم و جامعه جایگاه اساسی خود را پیدا نکرده است. نه سیستم مدیریتی تعاونی‌ها توان لازم را داشته و نه دولت حامی عمده آنها بوده است. از سوی دیگر قانون و سیاست‌های اتخاذ شده زمان اجرا که می‌رسد، به تعاونی‌ها پشت می‌کند.
ثمانه نادری
