بانک و صنعت، فرار مالیاتی می تواند قانونی و یا غیر قانونی باشد و انواع مختلفی دارد. البته باید توجه کرد همیشه فرار مالیاتی به نفع افراد یا شرکت ها نیست و هزینه های پنهان زیادی در بر دارد که در این مقاله قصد داریم به هزینه های پنهان فرار مالیاتی و انواع راه های فرار از مالیات بپردازیم.
قبل از آنکه به فرار مالیاتی بپردازیم بد نیست بدانیم مالیات چیست و چرا افراد و شرکت ها ملزم به پرداخت مالیات هستند. دولت ها طبق قانون و بر اساس سیاست های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود بخشی از حقوق یا درآمد و دارایی یا ثروت افراد مختلف را جهت برخی هزینه های عمومی کشور و جلوگیری از نابرابری درآمدی طبقه های اجتماعی تعیین و دریافت می کنند. درواقع پرداخت مالیات تورم ناشی از گرانی را کنترل می کند; همچنین مالیات به رونق اقتصادی و پیشرفت کشور و رسیدن به برابری اجتماعی نقش بسزایی دارد بهطوری که اثر مثبت اخذ مالیات را به وضوح در کشورهای پیشرفته جهان شاهد هستیم. عدم فرار مالیاتی به نوعی مربوط به فرهنگسازی در جوامع مختلف می باشد. در ایران فرار مالیاتی به نسبت چشمگیری کاهش پیدا کرده است.
مالیات انواع مختلفی دارد و هر یک راه های فرار مالیاتی و هزینه های پنهان ناشی از فرار مالیاتی مخصوص به خود را دارند. اخذ مالیات از گروه های گوناگون درآمدی طبق قانون مالیات های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده انجام می گیرد. همچنین نحوه محاسبه و وصول مالیات، مجازات و جرائم فرار مالیاتی نیز بر اساس این دو قانون صورت می گیرد.
همانطور که توضیح دادیم مالیات جزو یکی از مهم ترین منابع درآمدی دولت ها برای هزینه های عمومی و جلوگیری از نابرابری اجتماعی است. فرار مالیاتی هم یعنی راه های گریز از پرداخت درصدی از درآمد یا دارایی که تحت عنوان مالیات تعیین می گردد. فرار مالیاتی از مصادیق فساد اقتصادی و اجتماعی می باشد که معمولا افراد با سندسازی و جعل، درآمد و دارایی خود را کمتر ازآنچه که هست بیان می کنند، که قانون با اینگونه افراد برخورد خواهد کرد.
در اینجا به چند مورد از انواع فرار مالیاتی اشاره می کنیم، که عبارتند از: عدم ثبت دقیق یا کمتر نوشتن مقدار فروش یا درآمد در دفاتر مخصوص; ساختن کد اقتصادی جعلی و یا استفاده پنهان از نام یا یک برند دیگر بدون مجوز لازم; تشکیل حساب های ساختگی; عقد قراردادهای سوری; فاکتورهای ساختگی; مشتریان جعلی; افتتاح حساب های اجاره ای به نام دیگری; اخذ کارت های بازرگانی یکبارمصرف یا اخذ کارت بازرگانی به نام دیگری و سواستفاده از آن; دستکاری در ترازو یا همان وسایل اندازه گیری جهت کم فروشی و سوءاستفاده و مواردی دیگر از این قبیل که هر یک بهنوعی فرار مالیاتی محسوب می گردد. بسته به نوع و میزان فرار مالیاتی، مجازات های متفاوتی اعم از پرداخت جرائم نقدی تا حبس از یک تا پنج سال در نظر گرفته شده است.
هر فردی دلایل متفاوتی برای عدم پرداخت مالیات دارد ولی با وجود پیشرفت جوامع و افزایش کسب و کارهای کوچک و بزرگ، عدم توانایی در شناسایی برخی کسب و کارهای پنهان، عدم فرهنگسازی درست، بی توجهی به وضع جامعه و اقتصاد کشور، نبود نوعی فناوری نوین و یا نبود ناظر در مراحل مختلف کاری برای کسب و کارهای مختلف را می توان از دلایل عمده فرار مالیاتی برشمرد. عموما قاچاقپان یا وارد کنندگان غیر قانونی کالاها از پرداخت مالیات فرار می کنند.
مهمترین راهکار مقابله با فرار مالیاتی ایجاد بستری مناسب برای کسب و کارهای قانونی و فرهنگسازی است; به گونه ای که افراد خود را موظف بدانند برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی جامعه نقشی مثبت ایفا کنند و با پرداخت به موقع مالیات به دولت در تأمین هزینه های عمومی و کاهش فاصله طبقاتی کمک کنند.
بر اساس آنچه توضیح دادیم فرار مالیاتی اقتصاد کشور را تحتالشعاع قرار می دهد و هزینه های جبران ناپذیری برای دولت در بردارد که صرف وقت و انرژی یکی از این موارد است و همچنین فرار مالیاتی امکان ارائه امکانات ضروری برای مردم جامعه از سوی دولت را دچار مشکل می کند. عدم تحقق درآمدهای مالیاتی دولت و همچنین وصول ناکافی مالیات ها در کشور علی رغم پتانسیل بالای مالیاتی، همواره یکی از مشکلات اساسی دولت و سازمان امور مالیاتی بوده است. پایین بودن درآمدهای مالیاتی و کسری های فزاینده هرساله دولت، یکی از مهمترین مشکلات کشور می باشد که دو دلیل عمده آن فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیررسمی و وقفههای طولانی جمع آوری درآمدهای مالیاتی می باشد. هر دو عامل باعث ایجاد شکاف در درآمدهای دولت می شود و کسری بودجه را تشدید می نمایند. بنابراین، این عوامل هر یک بهنوبه خود سهم قابل توجهی در ایجاد شکاف مالیاتی و درآمدهای ازدسترفته مالیاتی دولت دارند.
زمانی که درآمدهای مالیاتی دولت محقق نمی شود، دولت برای جبران کسری بودجه خود به چاپ اسکناس و استقراض از بانک مرکزی روی می آورد. این نوع روش تأمین مالی، حجم نقدینگی در سطح کشور را افزایش داده و موجب تورم شدید و افسارگسیختگی خواهد شد که می تواند سبب فلج شدن اقتصاد یک کشور شود. بنابراین لازم است با اخذ سیاست های کارشناسی شده به اصلاح نقاط ضعف سیستم مالیاتی کشور پرداخته شود. هنگامی که درآمدهای مالیاتی با وقفه ای چندماهه جمع آوری می شوند، اساسا به دلیل وجود تورم ماهانه، مقداری از ارزش اسمی خود را از دست می دهند. همچنین هرچه وقفه های جمع آوری مالیات بیشتر شود، فرصت برای فرار و اجتناب مالیاتی نیز افزایش می یابد. بنابراین در هر دو حالت میزان درآمدهای بالقوه دولت کاهش و کسری بودجه افزایش می یابد.
سازمان امور مالیاتی
