بانک و صنعت، میزان استفاده از پیشرفته ترین نوع مالیات ها برای جلوگیری از طفره رفتن از پرداخت مالیات یا فرار مالیاتی بسیار سودمند بوده و کشف آن، بسیار آسان و کم هزینه است. در همین راستا، بسیاری از کشورهای جهان، با تصویب قوانین و مقررات جدید و همچنین با تجهیز نظام های مالیاتی خود، سعی در بستن گذرگاه های فرار مالیاتی، اقدام به شناسایی مودیان جدید و به تبع آن، ضمن افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش هزینه های وصول خود موجب شفاف سازی عرصه اقتصادی شده اند.
همچنین کشورهای مختلف متناسب با میزان توسعه و پیشرفت هایی که در نظام مالیاتی خود داشته اند، همواره سهمی از مالیات غیرمستقیم قابل دریافت توسط دولت را به شیوه «مالیات بر ارزش افزوده» اخذ کرده اند. از آنجایی که روش مزبور، پیشرفته ترین نوع جمع آوری مالیات های غیرمستقیم است هرقدر این روش در یک کشور رایج تر شود، منجر به سازماندهی نظام اقتصادی آن کشور خواهد شد.
مالیات بر ارزش افزوده شکل ویژه ای از یک نظام پیشرفته مالیات گیری است که بطور سنتی مالیات غیرمستقیم نامیده می شود. شاید این تصور پیش بیاید که این نوع مالیات، ماهیت مالیات مستقیم را دارد درحالی که چنین نیست. بلکه بطور مختصر می توان گفت یک نوع مالیات غیرمستقیم است که هر فروشنده و یا هر تولیدکننده ای باید سهم یا درصدی از قیمت فروش کالاها یا خدماتی را که ارائه می دهد به عنوان مالیات بر ارزش افزوده از مصرف کننده نهایی دریافت و در مهلت مقرر دوره های سه ماهه (فصلی) به حساب خزانه واریز نماید. ضمنا فروشنده یا تولیدکننده چنین مالیاتی را در فاکتور بصورت جداگانه درج می کند.
به هرحال، مالیات بر ارزش افزوده بعنوان یک مالیات مدرن، یک منبع باثبات و در عین حال انعطاف پذیر است که به دلیل مقطوع بودن نرخ آن، زمان قطعیت بسیار کوتاه بوده و مشکلات طولانی بودن قطعیت مالیات بر درآمد و ثروت را ندارد. علاوه بر این هم اکنون اجرای آن از طریق اتوماسیون اداری در سیستم مالیاتی و حسابداری مالیاتی کمک شایانی نموده و هزینه های اجرایی آن در مقایسه با دیگر روش ها برای طرفین به شدت پایین است.
قابلیت انعطاف این نوع از مالیات سبب می شود سیاست گذاران اقتصادی بتوانند برای هدایت نظام تولید و مصرف از آن بهره برداری کنند. با این اوصاف مالیات بر ارزش افزوده ابزاری کارآمد برای اعمال سیاستهای حمایتی و تشویقی هم در دوران رکود و هم در دوران رونق اقتصادی است. در حقیقت دولت ها با معاف کردن بخش هایی از اقتصاد کشور از مالیات بر ارزش افزوده سرمایه های اقتصادی را به بخش مورد نظر هدایت می کنند و زمینه رونق بخش تولید را فراهم می آورند. از سوی دیگر با وضع مالیات بر ارزش افزوده بر نظام توزیع و معاف کردن بخش هایی از آن مالیات به عنوان اهرمی در جهت تنظیم بازار به خدمت گرفته می شود به این معنا که کالاهای اساسی در اغلب موارد مشمول معافیت میشوند و مصرف کنندگان برای مصرف سایر کالاها ملزم به پرداخت مالیات خواهند بود.
مالیات بر ارزش افزوده مورد تایید اکثرکارشناسان بانک جهانی و صندوق بین المللی پول بوده و تجارب اغلب کشورها حاکی از آن است که با اجرای این نوع مالیات، ضمن تامین عدالت اجتماعی و اقتصادی در مقایسه با سایر مالیاتها، بدون از بین بردن انگیزه سرمایه گذاری و تولید، منبع درآمد جدیدی برای تامین هزینه های جاری و عمرانی دولت ها است.
در پایان می توان گفت مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از انواع مالیات‌های غیر مستقیم، مزایای متعددی نظیر پایین بودن نرخ مالیاتی، تغییر الگوی مصرف و کاهش مصرف گرایی و تجملات، تشویق صادرات و کاهش فرار مالیاتی را دارد. اجرای نظام نوین مالیات بر ارزش افزوده، می‌تواند شفافیت لازم را در شکل‌گیری ارزش افزودة کالا و خدمات ایجاد کند و حجم مبادلات بنگاه‌های اقتصادی را از تولید ناخالص ملی مشخص سازد و بدین ترتیب امکان وصول درآمد مالیاتی را با توجه به حجم واقعی مبادلات فراهم می‌آورد و با افزایش درآمدهای مالیاتی از طریق اثربخشی مستقیم در سهم مالیات بر ارزش افزوده و نیز کمک به وصول مالیات بر درآمد واقعی، زمینة کاهش فرار مالیاتی را فراهم سازد.
سازمان امور مالیاتی
