پایه های اندیشه ای یک استقلال راهبردی
در جهان امروز که ساختارهای قدرت جهانی بر دو قطب عمده استکبار – شرق سابق و غرب متجدد – بنا شده اند، حفظ استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به یکی از دشوارترین مأموریت های ملت ها بدل شده است. انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، با طرح سیاست راهبردی «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» به وضوح مرز خود را با هر دو بلوک قدرت مشخص کرد. این سیاست نه بر مبنای انزواطلبی، بلکه بر اساس حفظ عزت ملی، استقلال فکری و تکیه بر توان درونی بنا شده است.
«نه شرقی، نه غربی» به معنای نفی سلطه پذیری است، نه نفی تعامل. این سیاست با تأکید بر عزت، حکمت و مصلحت، در پی آن است که جمهوری اسلامی نه به دام نفوذ سرمایه داری غربی بیفتد و نه در تارهای ایدئولوژی های شرق سابق گرفتار شود. رویکردی که بیش از چهار دهه توانسته ایران را از افتادن به ورطه ی وابستگی حفظ کرده و الگویی الهام بخش برای سایر ملت های استقلال طلب در جهان باشد.
فرهنگ، اقتصاد و رسانه؛ جبهه های نبرد نرم
اگرچه سیاست «نه شرقی، نه غربی» در ظاهر یک اصل دیپلماتیک و راهبردی تلقی می شود، اما در عمق خود، پیامی فرهنگی دارد. سلطه تنها از طریق قراردادهای سیاسی یا اقتصادی اعمال نمی شود، بلکه از راه نفوذ فرهنگی، تسلط رسانه ای، ترویج سبک زندگی بیگانه و استحاله تدریجی ارزش ها تحقق می یابد. فرهنگ استعماری، چه با نمادهای غربی و چه با پوشش شرقی، زمانی موفق می شود که ملتی از درون تهی شود و باور به خود را از دست دهد.
بنابراین حفظ سیاست «نه شرقی، نه غربی»، مستلزم یک مقاومت فرهنگی دائمی است؛ مقاومتی که با ترویج سبک زندگی اسلامی–ایرانی، تقویت خودباوری، مبارزه با تجمل گرایی، اشاعه فضائل اخلاقی، تقویت تولید ملی، و اعتماد به ظرفیت های جوانان معنا پیدا می کند. رسانه ها، دانشگاه ها، نهادهای فرهنگی و آموزشی باید در این میدان نقش فعال داشته باشند و تصویر یک ایران مستقل، مقتدر و باهویت را بازنمایی کنند.
مردم، ستون اصلی استقلال
سیاست استقلال طلبانه ایران، نه یک تصمیم حاکمیتی، بلکه حاصل خواست و اراده ملتی است که در برابر استبداد، استعمار و دخالت های بیگانگان ایستاده است. این مردم اند که با حضور در صحنه های حساس، با انتخاب سبک زندگی، با انتخاب کالای ایرانی، با تحریم رسانه های مسموم، و با حفظ روحیه مقاومت، این سیاست را به حیات خود پیوند می زنند. اگر مردم از درون باور به استقلال و عزت را از دست بدهند، هیچ سیاست رسمی نمی تواند مانع از نفوذ فرهنگی و سلطه طلبی قدرت ها شود.
چشم انداز آینده: استقلال در تراز تمدن نوین اسلامی
آنچه در افق سیاست «نه شرقی، نه غربی» دیده می شود، صرفاً حفظ وضع موجود نیست. این سیاست، گامی در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی است؛ تمدنی که بر پایه استقلال، عدالت، معنویت، عقلانیت و مشارکت فعال ملت ها شکل می گیرد. برای رسیدن به چنین افقی، باید سیاست گذاری ها، نظام آموزشی، رسانه ای و فرهنگی، همگی در راستای تقویت این استقلال همه جانبه بازتعریف شوند.
سخن پایانی
در جهانی که قدرت های بزرگ در پی سهم خواهی از منابع، هویت و اراده ملت ها هستند، سیاست «نه شرقی، نه غربی» همچنان ضرورتی بنیادین برای حفظ کرامت و آزادی است. این سیاست، حافظ منافع ملی، استقلال فرهنگی، و سنگر مقاومت در برابر هرگونه سلطه جویی است. ما اگر خواهان آینده ای روشن برای ایران و امت اسلامی هستیم، باید با هوشیاری، این راهبرد را حفظ، تحکیم و در همه عرصه ها عملیاتی کنیم.
#حسین جواهریان