گزارش مقایسه‌ای عملکرد ایران در مقابله و کشف انواع تجارت غیرقانونی در سال 2017

 

گزارش سالیانه سازمان جهانی گمرک (WCO) در سال 2017 حاوی آن دسته از تجارت‌های غیرقانونی است که با هدف تحلیل اطلاعات و پایش روند تخلفات گمرکی براساس داده‌ها و شواهد موجود در گزارشات مربوط به کشفیات و آخرین دستاوردهای کشورهای عضو WCO به شبکه تخلفات گمرکی (CEN) ارسال و تنظیم می‌شود. این گزارش شامل 6 بخش و موارد کلیدی در حوزه تخلفات گمرکی به شرح زیر است:
1- قاچاق غیرقانونی اشیای فرهنگی مسروقه
2- قاچاق مواد مخدر
3- گونه‌های در حال انقراض، ضایعات سمی و پرخطر، مواد مخرب لایه ازن و غیره، خطرات محیطی مربوط به قاچاق،
4- حقوق مالکیت معنوی (IPR) وخطرات ایمنی و سلامت جامعه ناشی از تجارت کالاهای تقلبی و غیرقانونی که خطرات جدی برای سلامت و ایمنی جامعه به دنبال دارد.
5- خطرات درآمدی و عوایدی دولت، در مورد قاچاق کالاهایی که دارای نرخ مالیاتی بالا هستند، از قبیل محصولات دخانی، مشروبات الکلی و نیز تقلبات تجاری مثل کم‌اظهاری، سوءاستفاده از گواهی مبدأ جهت اعمال تعرفه‌های ترجیحی و غیره.
6- خطرات امنیتی، شامل تروریسم، تکثیر سلاح‌های کشتارجمعی و قاچاق اسلحه‌های کوچک و مواد منفجره و تنوع کالاهایی که دارای استفاده دوگانه هستند.
در این گزارش به آمار برخی از کشفیات و فعالیت‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران درخصوص مبارزه با تخلفات گمرکی به تفکیک بخش‌های مذکور اشاره می‌شود:
انواع اشیای فرهنگی
1- براساس مقادیر کشفیات قاچاق انواع اشیای فرهنگی، 16کشور از 24 کشور در جهان تنها کشف یک نوع از انواع اشیای فرهنگی را به خود اختصاص داده‌اند و جمهوری اسلامی ایران در کشف انواع سکه‌های قدیمی و کتیبه‌های خطی در کنار مصر، سوریه و اردن قرار گرفته است.
مواد مخدر
1- براساس مقادیر کشفیات قاچاق انواع مواد مخدر، جمهوری اسلامی ایران در کشف انواع شاهدانه، مواد نوظهور روان‌گردان (NPS)، تریاک، انواع روان‌گردان در محدوده کشفیات 500 لغایت 750 مورد قرار گرفته است.
2- براساس مقادیر کشفیات، حسب رویه‌های گمرکی، جمهوری اسلامی ایران در رویه واردات در محدوده کمتر از 500 مورد و در صادرات حدود 150 مورد کشف است.
3- براساس نقشه حرارتی موارد قاچاق کشفیات توسط کشورها، جمهوری اسلامی ایران در دامنه 1000 -100 مورد کشف قرار دارد.
4- براساس مقادیر کشفیات انواع شاهدانه، جمهوری اسلامی ایران درکشفیات انواع شاهدانه موفق بوده است. شایان ذکر است طبق این گزارش کشفیات جمهوری اسلامی ایران با 5/99 درصد از 424 مورد کشف انواع شاهدانه، مربوط به سایر شاهدانه‌ها به غیر از گیاهی، مایع، رزین و نهال بوده است.
5- براساس نمودار میله‌ای مقایسه‌ای کشفیات انواع شاهدانه طی سال‌های 2017-2016، جمهوری اسلامی ایران بعد از ایالات متحده آمریکا، بحرین، اسپانیا، آفریقای جنوبی و آلمان در رتبه ششم جهان قرار دارد و در سال 2017 در مقایسه با سال میلادی 2016، از رشد بیش از 3 برابری برخوردار بوده است.
6- براساس نقشه حرارتی، جمهوری اسلامی ایران در مقادیر کشفیات قاچاق شاهدانه در دامنه 1000-100 مورد کشف قرار دارد.
7- براساس نقشه حرارتی، جمهوری اسلامی ایران در موارد کشفیات قاچاق کوکائین در دامنه زیر 5 مورد کشف قرار گرفته است.
8- براساس نقشه مسیرهای قاچاق کوکائین و موارد کشف شده، جمهوری اسلامی ایران در مسیر ترانزیت موارد مذکور از مبدأ افغانستان به سمت اروپا و کشورهای حاشیه خلیج فارس و آفریقا قرار دارد.
9- براساس نمودار مقادیر کشفیات انواع NPS (مواد نوظهور روان‌گردان)، جمهوری اسلامی ایران در کشف Synthetic Cannabin aids و کشف سایر مواد NPS موفق بوده است.
10- براساس نمودار مقادیر کشفیات انواع مخدر، جمهوری اسلامی ایران در کشف متادون جزو 5 کشور و در کشف تریاک به عنوان دومین مخدر جزو 7 کشور اول دنیا قرار دارد.
11- براساس نمودار میله‌ای مقایسه‌ای، جمهوری اسلامی ایران در کشفیات انواع مخدر در سال 2017 در مقایسه با سال 2016 از کاهش حدود 25 درصدی برخوردار بوده است.
12- براساس نقشه حرارتی کشفیات مواد قاچاق مخدر، جمهوری اسلامی ایران در محدوده کشورهای بیش از 500 مورد کشف قرار گرفته است.
شایان ذکر است براساس نمودار مسیرهای قاچاق انواع مواد مخدر، جمهوری اسلامی ایران در مسیر قاچاق این نوع مواد قرار گرفته و شهر لندن به عنوان پرخطرترین شهر در این حوزه با 471 مورد کشف انواع مواد مخدر که تنها 28 مورد از آن در داخل شهر مصرف شده و مابقی به خارج از لندن ارسال شده شناسایی شده است. بنابراین این شهر نقش برجسته‌ای به عنوان منبع ارسال انواع مخدر در دنیا دارد.
بعد از لندن، شهر مکزیکوسیتی با 467 مورد کشف به عنوان مبدأ ارسال انواع مواد مخدر بالاخص به مقصد ایالات متحده آمریکا است.
13- براساس نمودار مقادیر کشفیات موارد روان‌گردان، جمهوری اسلامی ایران در کشف متامفتامین- آمفتامین- ترامادول و اکستازی نیز جزو کشورهای پیشرو بوده است.
14- براساس نقشه حرارتی کشفیات مقادیر قاچاق مواد روان‌گردان، جمهوری اسلامی ایران در محدوده 500-51 مورد کشف قرار گرفته است.
جرائم محیطی
جرائم محیطی به‌عنوان بخش کمتر شناخته شده‌ای از تجارت غیرقانونی به‌شمار می‌آید که باعث خسارات جبران‌ناپذیری به سلامت آحاد جامعه و حیوانات و گیاهان شده و محرومیت مردم از حق طبیعی زندگی و منابع درآمدی آن را به همراه دارد. همه ساله میلیون‌ها گونه حیوانی و گیاهی برای حصول درآمدی حدود 91 تا 258 میلیارد دلار در معرض کشتار و انقراض قرار دارند.
مصادیق کشفیات در این حوزه عبارتند از: قاچاق جانوران و گیاهان در حال انقراض، انواع پستانداران، خزندگان، رستنی‌ها، حبوبات و سایر موارد که براساس این گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال میلادی گذشته (2016) هیچ‌گونه اعلام کشفیاتی نداشته است و کشورهای آلمان، هلند، هنگ کنگ، اطریش، چین، آفریقای جنوبی، اسپانیا، دانمارک، عربستان و مجارستان به ترتیب در رتبه‌های نخست کشفیات جرائم محیطی را به خود اختصاص دادند.
براساس این گزارش غرب اروپا به عنوان مقاصد عمده در قاچاق اینگونه محصولات با 216 مورد کشف بوده است.
حقوق مالکیت معنوی IPR، سلامت و ایمنی
مصادیق مربوط به قاچاق محصولات IPR عبارتند از: البسه، زیورآلات، انواع کفش، کامپیوتر و محصولات شنیداری و اسباب‌بازی، گوشی موبایل، انواع ساعت مچی، لوازم آرایشی بهداشتی، منسوجات و سایر که براساس این گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران درطول سال میلادی گذشته هیچ‌گونه کشفیاتی در این حوزه نداشته است و کشورهای ایالات متحده آمریکا، عربستان، دانمارک، آلمان، اسپانیا، ژاپن، ایتالیا، اتریش، لوگزامبورک، کویت و غیره جزو 10 کشور برتر به ترتیب در کشفیات محصولات IPR شناخته شده‌اند.
طبق نمودار میله‌ای، کشور عربستان در مقایسه با سال 2016، کشفیات محصولات IPR را به کمتر از 35 درصد تقلیل داده است و تنها در رویه واردات توانسته این کشفیات را انجام دهد.
براساس داده‌های نقشه حرارتی مقادیر کشفیات قاچاق محصولات IPR، جمهوری اسلامی ایران در محدوده زیر 50 مورد کشفیات قرار گرفته است.
کشورهای امارات متحده عربی و هنگ کنگ و چین به عنوان سه کشور نخست مبدأ قاچاق محصولات IPR و در مقابل کشورهای دانمارک، عربستان و ایالت متحده آمریکا به عنوان سه کشور نخست مقصد قاچاق این نوع محصولات و کشور آلمان و سپس عربستان به عنوان هاب ترانزیت قاچاق محصولات موصوف شناخته شده‌اند.
براساس نمودار میله‌ای تعداد کشفیات محصولات درمانی و مقدار کشف، حسب روش حمل در سال 2017 در مرسولات پستی، خانواده آنابولیک‌ها (استروئیدها- آنتی دیابتیک‌ها و...) و در حمل‌ونقل دریایی داروهای مربوط به سیستم‌های عصبی (مسکن‌ها- آرام‌بخش‌ها- ضدآلزایمر و ضد افسردگی و روان‌گردان‌ها) به عنوان بیشترین کشفیات به حساب می‌آیند.
براساس نمودار مقادیر کشفیات قاچاق اقلام دارویی برحسب نوع دارو توسط کشورهای مختلف، جمهوری اسلامی ایران در کشف انواع مکمل‌های سلامتی (ویتامین‌ها، محصولات گیاهی و سایر) ازجمله کشورهای موفق در دنیا شناخته شده است.
بیشترین نوع از این داروها به ترتیب شامل گیاهی و آرام بخش و خانواده متابولیک است.
براساس نقشه مسیرهای قاچاق محصولات داروئی برحسب مقادیر کشف، مسیرهای چین به ایالات متحده آمریکا، هند به اطریش و هنگ کنگ به آمریکا به‌عنوان بیشترین مسیر قاچاق این نوع محصولات در سال 2017 شناخته شدند.
خطرات درآمدی و عوایدی دولت
مجرمان معمولاً از روش های درآمدی متنوعی جهت فرار مالیاتی استفاده می‌کنند که این امر موجب بروز خطرات درآمدی برای کشورهای و یاکاهش و محدودیت در مصرف اقلام پرخطر مذکور می‌شود.
اقلام کالایی از قبیل مشروبات الکلی و محصولات دخانی، در معرض بیشترین خطر از این حیث قرار دارند،
براساس نمودار مقادیر کشفیات قاچاق محصولات الکلی کشورهای پاراگوئه و مکزیک بیشترین کشفیات آبجو (Beer) را به خود اختصاص داده‌اند.
براساس این گزارش کشور عربستان در کشفیات انواع مشروبات الکلی با بیش از 2000 مورد کشف مقام نخست را به خود اختصاص داده و کشورهای عمان، سوئد، نروژ، فرانسه به ترتیب در مقام‌های بعدی قرار دارند، شایان ذکر است بیشترین کشفیات در رویه واردات و سپس ترانزیت صورت گرفته است. براساس نقشه حرارتی مقادیر کشفیات قاچاق مشروبات الکلی کشورمان در محدوده 50-5 مورد کشف در سال 2017 قرار دارد.
پروژه SHOT
در طول سومین اجلاس گروه کاری WCO در زمینه رعایت مقررات درآمدی و تقلب تجاری و نیز در سیزدهمین نشست گروه سرقت آثار ادبی و جعل و تقلب دفتر رایلوی اروپای مرکزی و شرقی (RILO ECE) به منظور تحلیل روندهای جهانی مشروبات الکلی تقلبی، پروژه SHOT را پیشنهاد شد. این پروژه برای اولین بار در سال 2017 به اجرا درآمد.
نتایج حاصل از اجرای این پروژه رشد روزافزون کشفیات مشروبات الکلی تقلبی (حدود 40% در سال 2017) بوده که در طول این سال گمرکات جهان حدود 4 هزار و 243 مورد از این نوع محصول را کشف و توقیف کردند.
روند کشفیات قاچاق محصولات دخانی در سراسر دنیا
براساس نمودار میله‌ای تعداد کشفیات انواع سیگارت و مقادیر کشفیات طی سال‌های 2017-2016 کشورهای جهان طی سال 2016 با حدود 6100 مورد کشف و در سال 2017 با 6500 مورد کشف از رشد نسبی 7 درصد در کشفیات موصوف برخوردار بوده‌اند.
شایان ذکر است براساس نمودار میله‌ای تعداد کشفیات سیگارت‌های الکترونیکی و کارتیج (جعبه فشنگ و گلوله) سال 2017 با بیش از 270 مورد کشف نسبت به مدت مشابه قبلی رشد حدود 5 برابری را تجربه کرده است.
براساس نمودار مقادیر کشفیات محصولات دخانی و تنباکو، جمهوری اسلامی ایران در کشفیات انواع سیگارت جزو کشورهای یپیشتاز در این زمینه بوده است.
براساس نقشه مسیرهای قاچاق محصولات دخانی از مبدأ به مقصد بیشترین مسیر به ترتیب شامل بحرین به عربستان سعودی، پاکستان به امارات متحده عربی، کویت به عربستان سعودی و نیز هاب ترانزیتی این محصول در ابوظبی امارات و بنگلادش و شهر رم در ایتالیا است.
امنیت
در سال‌های اخیر جامعه بین‌الملل از خطرات پیش روی قاچاق غیرقانونی، استفاده از اقلام حساس و پیش‌سازه‌های مواد منفجره، مواجهه با حوادث تروریستی بالاخص در بخش‌هایی از مناطق آفریقا، آسیا و خاورمیانه به‌عنوان نقاط پرخطر، آگاهی یافته و مقابله با این نوع تهدیدات هم برای نهادهای امنیتی و هم گمرکات جهان یک مهم به‌شمار می‌آید.
استفاده از اطلاعات تجاری، دانش تحقیقاتی و توانمندی‌های کشف قاچاق، گمرک را در جایگاه پیشتاز مقابله با اینگونه جرایم بین‌المللی ازجمله تروریسم قرارداده و باعث ترغیب در تأمین امنیت و ایمنی تمامی آحاد جهان شده است.
برخی از نواحی کلیدی برنامه‌ها متمرکز سازمان جهانی گمرک در حوزه امنیت شامل کنترل تخلفات تجاری راهبردی (STCE) برنامه پوسته جهانی (PGS) جنگ‌افزارهای سبک و سلاح‌های کوچک (SALW) و کنترل مسافری (API/PNR) است که در راستای اجرای این پروژه‌ها، برنامه APSP شامل پروژه امنیتی آسیا/ پاسیفیک و برنامه GS MENA عملیات پوسته جهانی برای خاورمیانه و شمال آفریقا به اجرا در آمده است.
براساس مقادیر کشفیات انواع اسلحله هفت تیر و طپانچه دارای بیشترین نوع در کشفیات مذکور با حدود 800 مورد کشف طی سال‌های 2017-2016 بوده است.
براساس مقادیر کشفیات انواع مهمات و اسلحه جمهوری اسلامی ایران در کشف مهمات و هفت تیر جزو کشورهای پیشرو در جهان بوده است.
کشور ایالات متحده با 230 مورد کشفیات حدود 50 درصد از کل کشفیات دنیا را به خود اختصاص داده و در رتبه نخست کشف انواع مهمات و اسلحه در جهان است.
پروژه امنیتی منطقه آسیا/ اقیانوسیه (APSP)
پروژه مذکور یک برنامه شناسایی تروریسم و امنیت مرزی بوده که توسط WCO به اعضاء ارائه شده است. این برنامه موجب تقویت همکاری و ائتلاف بین گمرکات و سایر سازمان‌های درگیر در امر تأمین امنیت مرزی در جنوب شرقی آسیا و جزایر اقیانوسیه می‌شود.
ژاپن با مبلغی بیش از 7.25 میلیون دلار پروژه موصوف را حمایت مالی می‌نماید.
این پروژه ابتکار عمل در افزایش سطح آگاهی 3 برنامه امنیتی پوسته جهانی (PGS) سلاح‌های سبک و اسلحه‌های کوچک (SALW) و کنترل‌های مسافری (API/PNR) را در دست گرفت و با مشارکت اثربخش همه اعضای آسیا و اقیانوسیه (A/P ) و تحت برنامه‌های ظرفیت‌سازی و آموزشی WCO به اجرا گذاشته شد. نقشه حرارتی منظور داده‌های گرافیکی و رنگی هستند که امکان شناسایی رفتار کاربران را میسر می‌سازد به نحوی که در هنگام استفاده از آن الگویی در دسترس خواهد بود که معمولا نقاط زرد و قرمز نشان‌دهنده توجه بیشتر کاربران و جلب نظر آنها به آن قسمت‌ها است.