بانک و صنعت، مالیات یکی از شیوه های مناسب، پایدار وکارآمد برای تامین منابع عمومی است. با اینکه درآثار و پیامدهای مثبت اقتصادی و اجتماعی مالیات تردیدکمی برای شهروندان وجود دارد، اما به دلیل ضعف فرهنگ مالیاتی، در عمل برخی شیوه ها و روش ها برای اجتناب از پرداخت مالیات یا دور زدن نظام مالیاتی وجود دارد که حتی در طول زمان به روز شده وهمزمان با تغییر قوانین وسازوکارهای مالیاتی نیز دچار تغییر و تحول می شوند.یکی از این شیوه ها، صدور و فروش فاکتورهای صوری است.تقریبا از زمان اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، موضوع استفاده از فاکتور صوری پررنگ تر شده است. بطور کلی مشمولین نظام مالیات بر ارزش افزوده مکلفند اقدامات ذیل را به ترتیب انجام دهند: 1-ثبت نام 2-صدور صورتحساب 3- وصول مالیات 4- ثبت و نگهداری اسناد و مدارک 5-تسلیم اظهارنامه. کلیه مشمولین نظام ارزش افزوده مکلفند که در قبال عرضه کالا و خدمات مشمول این قانون، صورتحسابی با رعایت قانون نظام صنفی و حاوی مشخصات متعاملین و مورد معامله با رعایت قانون نظام صنفی و حاوی مشخصات متعاملین و مورد معامله به ترتیبی که از طرف سازمان امور مالیاتی اعلام می گردد، صادر و مالیات متعلق را در ستون مخصوص درج نمایند.برخی از افراد با استفاده ازفاکتورهای صوری و به صورت غیر قانونی این امور را انجام می دهند.
فاکتورهای صوری، فاکتورهایی با شکل ظاهری مورد قبول میباشند که ظاهرا بابت ارائه خدمات و یا انجام معامله صادر شده اند اما در حقیقت به شکل صوری بوده و مبتنی بر هیچ معامله یا ارائه خدماتی نیستند و تنها خود فاکتور خرید و فروش می شود. فروشندگان این نوع فاکتورها بر اساس مبلغ و نوع کالا یا خدمات درخواستی مبلغی را از خریدار دریافت کرده و در عوض فاکتورهای مورد نظر خریدار را برای دور زدن سازمان های مختلف صادر میکنند. صدور فاکتورهای صوری با شکل های گوناگون انجام می شود. در برخی موارد افراد برای حساب سازی از این مسئله استفاده می کنند این دسته از خریداران برای نشان دادن اطلاعات غیر واقعی به افراد یا سازمان های مختلف از فاکتور صوری استفاده می کنند. از جمله این موارد دریافت وام از بانک ها، ارائه گزارشات به سرمایه گذاران و … است. گاهی اوقات فاکتورهای صوری به منظور فرار از مالیات صادر می شود.این دسته از افراد هزینه های واحد اقتصادی خود را به صورت غیر واقعی بالاتر نشان می دهند تا سود کمتری شناسایی شده و در نهایت مالیات کمتری پرداخت کنند. در برخی موارد نیز فروشندگان کالا یا ارائه کنندگان خدمات حاضر به ارائه فاکتور رسمی نیستند. در این حالت خریداران کالا یا دریافت کنندگان خدمات به شکل غیرقانونی جهت تکمیل اسناد و مدارک، فاکتور صوری خریداری می کنند.
فروشندگان فاکتورها، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستندکه هیچ فعالیت اقتصادی ندارند و با استفاده از اسناد و مدارک افراد بی اطلاع و یا جعلی نسبت به ثبت شرکت یا واحد اقتصادی اقدام و به فروش فاکتور صوری می پردازند.
برآیند ونتیجه همه این شیوه ها مخدوش کردن، تغییر ودستکاری کردن اطلاعات مورد نیاز سازمان برای تشخیص درآمدهای مودیان با روشهای به ظاهر قانونی است.یکی از عواقب خرید فاکتور صوری،رد دفاتر توسط سازمان امور مالیاتی و تعلق مالیات و جریمه های سنگین است. در صورت رد دفاتر، واحد اقتصادی خریدار فاکتور دارای سابقه منفی در سیستم مالیاتی می شود. موضوعی که در زمان رسیدگی مد نظر قرار خواهدگرفت. یکی دیگر از عواقب احتمالی خرید فاکتور صوری در ماده 274 و 279 اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم ذکر شده که حتی میتواند منجر به حبس شود.
سایر پیامدهای صدور فاکتورهای صوری عبارتند از:
-ایجاد اختلال در فضای کسب وکار و مخدوش کردن نقش نظارتی دولت در اقتصاد: با صدور فاکتورهای صوری، اطلاعات واقعی مخدوش می شود.فقدان اطلاعات واقعی ودرست تاثیرات منفی بر تصمیم گیری، برنامه ریزی وسیاستگذاری و رقابت سالم در فضای کسب وکار خواهد داشت.
-کاهش منابع مالی دولت برای تامین هزینه های عمومی: مالیات یکی از مهمترین ابزارهای سیاستگذاری اقتصادی برای تأمین منابع مالی دولت محسوب می شود. هزینه های جاری، بهداشت ودرمان، آموزش و پرورش، توسعه طرح های عمرانی زیرساخت های شهری وروستایی، راهها وخطوط ارتباطی و.. همگی مستلزم هزینه هایی است که بخشی از آن از طریق درآمدهای مالیاتی تامین می شود. اختلال در هر کدام از حوز های مذکور پیامدهای سنگینی برای جامعه دارد.
-تحمیل هزینه های سنگین به نظام مالیاتی: بخش زیادی از منابع مالی و انسانی نظام مالیاتی صرف کشف، شناسایی وبرخورد با افراد وشرکت های صادر کننده فاکتورهای صوری می شود، در حالی که مسئولیت های قانونی مهم تری متوجه نظام مالیاتی است.
-ایجاد احساس بی عدالتی مالیاتی در مودیان:مودیان با مشاهده فرار مالیاتی دیگران احساس تبعیض می کنند و تمایل به خود اظهاری وتکمین مالیاتی مودیان کاهش می یابد.
تا کنون تلاش هایی برای برخورد با پدیده فاکتورفروشی انجام شده است، اصلاح قانون مالیات های مستقیم و جرم انگاری و پیش بینی مجازات های مرتبط با فرار مالیاتی در مواد 274 الی 277 این قانون، رصد رسانه های جمعی،شناسایی ومعرفی اشخاص وشرکت های متخلف به مراجع قضایی، اطلاع رسانی وفرهنگ سازی جمعی در خصوص آثار وپیامدهای کدفروشی از جمله این اقدامات بوده است. با اجرای کامل طرح جامع مالیاتی وایجاد پایگاههای اطلاعاتی مودیان، زمینه های فروش فاکتورهای صوری کاهش می یابد.
سازمان امور مالیاتی
