وی در ابتدا دلایل وابستگی ایران به واردات گندم و سایر غلات را برشمرد و همچنین به پتانسیل های صنایع مرتبط با غلات ایران برای حضور در بازارهای جهانی اشاره کرد که در ادامه می خوانید؛
عامل اول؛ مقوله کیفی گندم و عدم گریدبندی آن در ایران
یکی از دلایلی که کشورمان به واردات غلات به ویژه گندم روی آورده، این است که 30 تا 35 درصد گندم کشور ما، مرغوب است و ظرفیت تبدیل شدن به آرد باکیفیت را دارد، البته 40 درصد گندم ایران از کیفیت متوسط برخوردار است و 30 درصد دیگر نیز کیفیت ضعیفی دارد؛ بنابراین بحث کیفیت گندم و تأمین آن، یکی از دلایل واردات این محصول به شمار می رود. متأسفانه کشور ما در گریدبندی گندم، عملکرد اصولی نداشته؛ به گونه ای که گندم دامی در این دسته بندی ها تعریف نشده است. به این معنا که متأسفانه گندم های ضعیف نیز به منظور تولید آرد وارد کارخانه ها می شوند.
وی در خصوص گریدبندی گندم در دیگر کشورها اظهار کرد: در کشور روسیه و تمام کشورهایی که در حوزه صادرات گندم فعال هستند، گندم ها گریدبندی می شوند. در این میان ممکن است گندم دامی نیز به طور مثال از روسیه وارد کشور شود که ظاهراً مشکلی ندارد، لیکن این گندم صرفا برای مصرف خوراک دام باید مورد استفاده قرار گیرد و به همین ترتیب گندم های ضعیف ایرانی نیز صرفا باید در حوزه خوراک دام مصرف شود نه در بخش خوراک انسان!
عامل دوم؛ کمیت گندم و راه های افزایش آن
ازآنجا که بخش عمده ای از گندم کشور ما دیمی بوده و به بارندگی وابسته است، بارندگی بیشتر منجر به تأمین منابع آبی کافی در کشورمان خواهد شد.
رئیس کانون انجمن های صنایع آرد ایران در ادامه تصریح کرد: در این خصوص مقاله ای نوشته ام، به نام «به بیراهه می رویم» و در آن عوامل مؤثر در تولید گندم ایران را تشریح کرده ام؛ یکی از آن عوامل میزان بارندگی و یکی دیگر از آن شاخص ها، قیمت تعیین شده گندم است.
وی افزود: متأسفانه باور اشتباهی که به وجود آمده، این است که اگر قیمت گندم افزایش یابد، کشاورز راضی تر خواهد بود و گندم بیشتری برداشت خواهد کرد، اما من در مقاله ام ثابت کرده ام الزاماً چنین نیست. چنانچه گاهی پیش آمده است قیمتی خوب برای خرید گندم اعلام شده، اما میزان خرید پایین بوده است. این در حالی است که بدون استثنا در تمام سال هایی که باران به موقع و به اندازه بوده، میزان کمی گندم دیم بسیار افزایش داشته است.
همچنین برخی زمین های زراعی تنها مناسب کشت گندم هستند و بذر دیگری در آن کاشته نمی شود؛ بنابراین حجم کشت و برداشت صرفاً نمی تواند وابسته به قیمت تعیین شده باشد. اگرچه شاخص قیمت مهم است اما به تنهایی اثرگذار نیست و این بارندگی به موقع و به اندازه است که نقش بسزایی در برداشت گندم دارد. در این میان، سال هایی بوده که ما به خودکفایی رسیده ، حتی صادرات گندم نیز داشته ایم، هرچند این موارد بیشتر استثنا هستند؛ زیرا ما همواره در زمینه گندم به واردات وابسته بوده ایم.
یزدجردی یادآور شد: در حقیقت شاید یک سالی به خودکفایی رسیده باشیم، اما سال پس از آن، بزرگ ترین واردکننده گندم شده ایم؛ بنابراین ما همواره به واردات گندم نیازمندیم، یکی از لحاظ کمیت گندم و دوم از دیدگاه کیفیت گندم. به عبارتی، ما برای تقویت گندم داخلی و ارتقای کیفیت آن، به واردات گندم نیاز داریم.
کشور ما باید برای افزایش کیفیت و کمیت گندم در طول سال برنامه ریزی داشته باشد و گندمی به کارخانه ها ارسال کند که از کیفیت لازم برخوردار باشد. همچنین می بایست به این مسئله توجه داشت که چگونه می توانیم از ظرفیت های تولیدی آرد در کشور استفاده لازم را ببریم و با واردات گندم به تولید آرد روی بیاوریم.
پتانسیل ژئوپلیتیک ایران و صنایع غلات برای حضور در بازارهای جهانی
وی در ادامه به پتانسیل های ایران و صنایع برای حضور در بازارهای جهانی اشاره کرد و گفت: بحث دیگری که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته است، مسئله ظرفیت 30 میلیون تنی آسیابانی کشور است. ایران در موقعیت جغرافیایی قرار دارد که کشورهای اطراف آن بزرگ ترین مصرف کننده آرد به حساب می آیند. به طور مثال عراق و افغانستان تا زمانی که شرایط شان سروسامان نیابد و در این کشورها صلح برقرار نشود؛ به واردات گندم وابسته اند؛ لذا کشور ما باید آمادگی و توانایی تأمین نیاز آرد کشورهای همسایه خود را داشته باشد و نقش عمده ای در صادرات آرد به این کشورها ایفا کند؛ اما شوربختانه ایران هیچ نقشی در این خصوص ندارد.
در این میان، روسیه به صادرات آرد روی آورده است؛ این در حالی است که سطح تکنولوژی کارخانه های آرد روسیه با ما قابل مقایسه نیست.
نیاز کشور ما تبدیل حدود 12 میلیون تن گندم به آرد است، درصورتی که کارخانه های آرد ایران دو و نیم برابر آن ظرفیت تولید دارند. مسئله اینجاست که از 30 میلیون ظرفیت تولید آرد کشورمان بهره وری نمی شود. درواقع ما می توانیم گندم وارد کرده و آرد آن را صادر کنیم، اما زمینه آن فراهم نمی شود و این امکان بالقوه، بالفعل نمی شود.
تأثیر قیمت گذاری گندم برای حضور در بازارهای جهانی
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، سال گذشته به دلیل وقوع جنگ میان اوکراین و روسیه و احتمال افزایش قیمت جهانی گندم، قیمت داخلی گندم بسیار بالا و خارج از عرف تعیین شد و همین موضوع عامل توقف صادرات آرد، ماکارونی و محصولات مربوط به آن شد؛ زیرا با آن قیمت بالا، صادرات مقرون به صرفه نبود.
گفتنی است؛ روسیه برای گندم خود تعرفه تعیین کرده اما برای آرد خود تعرفه ای تعیین نکرده است ؛ بالطبع آرد روسیه از آردی که ما بخواهیم از گندم وارداتی، آن را تولید کنیم، ارزان تر است. البته اگر کشورمان برای این کار بازار پایداری فراهم گردد؛ می توانستیم نیازهای منطقه یا حتی فراتر از آن را تأمین کنیم.
چرا ترکیه باید بزرگ ترین صادرکننده آرد دنیا باشد؛ درحالی که ما ازنظر ژئوپلیتیک از ترکیه شرایط بهتری داریم؟ متأسفانه این برنامه ریزی ها، دست بخش خصوصی نیست. بخش خصوصی همواره متهم به سودجویی و رانت خواری شده است. هرچند بعضاً سوءاستفاده هایی در این زمینه پیش آمده است؛ اما نمی توان آن را تعمیم داد.
تا زمانی که قیمت متفاوتی برای گندم ها در کشور در نظر گرفته می شود؛ سوءاستفاده ها همواره صورت می گیرد . هنگامی که قیمت گندم را افزایش دهیم، قیمت تمام محصولات وابسته به گندم نیز افزایش می یابد؛ بنابراین قابلیت صادرات آن ها نیز از دست می رود و در داخل کشور نیز مردم با مشکل خرید روبه رو می شوند.
توجه داشته باشید قیمت آرد حاصل از گندم 12 هزارتومانی به 16 هزار تومان می رسد و آرد حاصل از گندم 665 تومانی، 800 تومان می شود . در این ارقام 20 برابر تفاوت قیمت دیده می شود؛ همین تفاوت قیمت وسوسه برانگیز، انگیزه را برای فساد اقتصادی بالا می برد.
تمام این چالش ها ناشی از سیاست های اشتباهی است که در بحث گندم و آرد تصمیم گیری می شود. در مرحله اول اگر قیمت گندم را یکسان کنیم، زمینه فساد آرد برچیده خواهد شد. وزارت اقتصاد و مسئولان اقتصادی کشور باید با اتخاذ تصمیمات درست، بستر فساد را جمع کنند و این کار، تنها با تعیین قیمت ثابت و یکسان گندم فراهم می شود. آن ها باید برای رساندن یارانه به مردم از طریقی دیگر، تدبیری بیندیشند؛ خواه با صدور کارت نان، خواه با در نظر گرفتن یارانه مخصوص برای قشری خاص، تا مردم برای خرید نان دچار مشکل نشوند.
پتانسیل تبدیل شدن ایران به مرکز ترانزیت غلات
در پایان شایان ذکر است که ایران می تواند به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک، مرکز ترانزیت غلات منطقه باشد. درواقع ایران در منطقه ای قرار گرفته است که روسیه باید تجارت غلات خود را از آب های آزاد آن عبور دهد. چنانچه این اتفاق رخ دهد، برای ایران چند مزیت دارد که یکی از آن ها بهره وری و کسب منافع در حوزه ارزی است و دیگری این که اگر تجارت روسیه، قزاقستان، اوکراین و کشورهای شمال ایران از این منطقه صورت بپذیرد؛ همیشه در داخل ایران حجم بزرگی از غلات وجود دارد که می توانیم در هر زمان بهترین نوع و مناسب ترین قیمت غلات موردنیاز را انتخاب و استفاده کنیم.
