در این بین با توجه به تاکید اسناد بالادستی بر کاهش اتکای کشور به درآمدهای نفتی، دولت ها از سال ها قبل به دنبال افزایش سهم سایر درآمدها از جمله درآمد مالیاتی بود. بر همین اساس هم از دهه 90 سیاست گذاری ها مبنی بر افزایش درآمدهای مالیاتی از طرق مختلف در دستور کار قرار گرفت.
در همین راستا بررسی ها نشان می دهد که میزان اخذ مالیات از سال 1397 تا 1402 سیر صعودی محسوسی یافته است به گونه ای که از مالیات 109 هزار میلیارد تومانی در سال 1397 به مالیات حدود 806 هزار میلیارد تومانی رسیده که بیانگر افزایش 740 درصدی است.
این گزاره مهر تأییدی بر افزایش وزن درآمدهای مالیاتی در سبد درآمدی دولت و در نتیجه کاهش وابستگی به درآمدهای ناشی از خام فروشی انرژی های فسیلی در دهه گذشته می زند.
سرنوشت مالیات 1403
طبق داده های مرکز پژوهش های مجلس، مجموع درآمدهای مالیاتی در سال 1403 برابر 1,290 هزار میلیارد تومان است. این عدد با مصوب بخش اول قانون بودجه (1365 هزار میلیارد تومان) سازگار نیست. بدون مالیات بر واردات، این درآمدها به 1,147 هزار میلیارد تومان می رسد. نسبت به عملکرد سال 1402، این رقم ?42+ افزایش داشته است. البته، بخشی از افزایش درآمدهای مالیاتی مربوط به اصلاحات قانونی است. مهم ترین اصلاحات شامل رفع ابهام از معافیت واحدهای صنعتی و معدنی مناطق کمترتوسعه یافته با درآمد 50 هزار میلیارد تومان و افزایش 1 واحد درصدی نرخ مالیات بر ارزش افزوده با درآمد 55 هزار میلیارد تومان در سه فصل قابل وصول سال مالی 1403 است.
گفتنی است، منظور از درآمدهای مالیاتی دو نوع مستقیم و غیرمستقیم است. مالیات های مستقیم در ایران عبارت هستند از مالیات بر دارایی، مالیات بر تمبر، مالیات بر ارث، مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات درآمد حقوق مزدبگیران، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر خانه های خالی و لوکس، مالیات بر درآمد اتفاقی (هدیه، جایزه و …)، مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف درآمدی.
حقوق و عوارض گمرکی، مالیات بر مصرف، مالیات بر ارزش افزوده (کالاهای خریداری شده و تراکنش های بانکی)، انواع مالیات غیرمستقیم را تشکیل می دهند.
علاوه بر این موارد، لایحه مالیات بر عایدی سرمایه (capital gains tax) در سال 1400 در مجلس تصویب شد ولی هنوز مورد تأیید شورای نگهبان قرار نگرفته است. طبق این طرح از بازارهای غیرمولد و موازی تولید بر اساس مازاد قیمت فروش دارایی ها نسبت به خرید آنها، مالیاتی خاص گرفته می شود.
ثریا بیکلری/
