به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، این کنفرانس 27 و 28 آبان امسال (17 و 18 نوامبر) در بمبئی برگزار شد و کیوان جعفریطهرانی، رییس امور بینالملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن ایران یکی از سخنرانان آن بود.
جعفریطهرانی بهعنوان تنها نماینده منطقه مِنا (خاورمیانه و شمال افریقا) در این کنفرانس حضور داشت و در متن سخنرانی خود در 5 محور به چالشها و فرصتهای صنعت فولاد ایران پرداخت. این 5 محور شامل تاثیر ایران بر اقتصاد جهانی فولاد، تاثیر ایران بر عرضه و تقاضای منطقهای (آسیایی) و جهانی فولاد، چشمانداز صنعت فولاد ایران در شرایط کنونی و آینده، وضعیت آینده معدنکاری سنگآهن در ایران و تاثیر کاهش تحریمها بر اقتصاد ایران بود.
تولید فولاد ایران در یک سال
جعفریطهرانی در ابتدای سخنرانی خود به تولید فولاد خام ایران از سال 2000 تا 2015 میلادی (1379 تا 1394 خورشیدی) پرداخت و گفت: روند تولیدات فولاد ایران در این بازه زمانی در مجموع افزایشی بوده و نرخ رشد ترکیبی سالانه 6/3درصدی را تجربه کرده است؛ در نهایت براساس آمار انجمن جهانی فولاد، تولید فولاد کشور در سال گذشته میلادی (2015) به 16/33میلیون تن رسید.
زنجیره ارزش بالادستی فولاد نشان میدهد ایران از مارس تا اکتبر 2016 (از نیمه اسفند 94 تا نیمه مهر 95 خورشیدی) نسبت به مدت مشابه سال قبل در تولید سنگآهن افت داشت و تولید سنگآهن خام از 4/26میلیون تن به 3/74میلیون تن رسید. تولید کنسانتره که با کاهش مواجه بود در دوره مشابه سال قبل 14/78میلیون تن بود و امسال به 17/87میلیون تن رسید. همچنین تولید گندله با رشد 12/33درصدی از حدود 12/8میلیون تن به حدود 14/5میلیون تن رسیده است. در آهن اسفنجی، ایران رکورد 9/7میلیون تن را شکست و رشد 9/16درصدی را ثبت کرد. تولید شمش فولاد (بیلت) تغییر چشمگیری را به ثبت نرساند و از 8/31میلیون تن به 8/41میلیون تن رسید. در بخش محصولات فولادی، افت چشمگیر تولید به ثبت رسید که نشان میدهد تولید از 6/31میلیون تن به 5/81میلیون تن رسیده است. دلیل رشد تولید آهن اسفنجی، کنسانتره و گندله به افتتاح برخی طرحهای تولیدی در زنجیره ارزش برمیگردد.
واردات از صادرات پیشی گرفت
براساس طرح جامع فولاد، پیشبینی شده بود ایران از سال 2014 میلادی (1393 خورشیدی) واردات و صادرات فولاد را کنترل کند به گونهای که صادرات بر واردات پیشی بگیرد که این اتفاق رخ داد و شاهد بودیم در حالی که کشور در بازه زمانی سالهای 2001 تا 2013 میلادی (1380 تا 1392 خورشیدی) فقط وارداتکننده فولاد خام بود، در سال 2014 میلادی (1393 خورشیدی) میزان صادرات آن به 975هزار تن و در سال پس از آن، 2015 میلادی (1394 خورشیدی) به یکمیلیون و 795هزار تن رسید، در حالی که حجم واردات در این سال 136هزار تن بود. براساس پیشبینیهای طرح جامع فولاد ایران، ظرفیت تولید فولاد در کشور از 24میلیون و 415هزار تن در سال جاری میلادی به 41میلیون و 477هزار تن در سال 2025 میلادی (1404 خورشیدی) خواهد رسید؛ در همین حال در این مدت، میزان مصرف فولاد از 20میلیون و 177هزار تن به حدود 33میلیون و 944هزار تن خواهد شد. بر اساس آمار انجمن جهانی فولاد، میزان مصرف ظاهری و واقعی فولاد ایران در سال 2013 میلادی (1392 خورشیدی) نسبت به 13 سال پیش از آن، 2000 میلادی (1379 خورشیدی) حدود 27درصد افزایش یافته بود. مصرف سرانه فولاد در ایران در سال 2000 میلادی کمتر از 200 کیلوگرم به ازای هر نفر بود، اما این رقم در سال 2013 میلادی از مرز 200 کیلوگرم گذشت و هنوز از بسیاری از کشورها مانند عربستان سعودی، امارات، خاورمیانه، استرالیا، چین، ژاپن، مالزی، نیوزیلند، سنگاپور، کرهجنوبی و تایوان کمتر است. البته گفتنی است که مصرف سرانه فولاد در کشورهای خاورمیانه به ویژه ایران ظرفیت رشد بیشتری دارد، چراکه این کشورها سرشار از منابع طبیعی هستند و تقاضا برای ساختوساز نیز در آنها وجود دارد. سرانه درآمد ایران حدود 7هزار دلار و سرانه مصرف فولاد حدود 210 کیلوگرم است. درآمد سرانه قطر بیش از 90هزار دلار و سرانه مصرف فولاد نزدیک به 1350 کیلوگرم است، درآمد سرانه امارات حدود 42هزار دلار و مصرف سرانه فولاد همانند قطر نزدیک به 1350 کیلوگرم است. عربستان سعودی حدود 24هزار دلار درآمد سرانه دارد و سرانه مصرف فولاد بالای 350 کیلوگرم است. کویت نیز با درآمد سرانه حدود 42هزار دلار مشابه امارات، حدود 400 کیلوگرم مصرف سرانه فولاد دارد. در میان این کشورها جمعیت بالای ایران همچنان یک مزیت نسبی به شمار میآید. در همین راستا مصرف سرانه فولاد چین به عنوان اقتصاد دوم جهان بالای 500 کیلوگرم است، اما درآمد سرانه آن نسبت به کشورهای پیشرفته کم و حدود 8500 دلار است. هند، هم سرانه مصرف فولاد و هم درآمد پایین دارد. سرانه مصرف فولاد آن 60 کیلوگرم با سرانه درآمد حدود 2000 دلاری است و با توجه به برنامه هند برای گسترش شهرنشینی پیشبینی میشود میزان مصرف این کشور افزایش یابد، اما برنامه هندوستان برای تولید 300میلیون تن فولاد در افق 2025 میلادی دور از دسترس به نظر میرسد که این دسترسی نداشتن به دلیل سرانه فعلی مصرف فولاد و پیشبینی افزایش آن به حداکثر دو برابر تا 9-8 سال آینده برمیگردد. پس از بررسی تقاضای فولاد منطقه منا (خاورمیانه و شمال افریقا) مشخص شد تقاضای محصولات نهایی فولاد ایران در منطقه منا در سال گذشته میلادی بیش از 18/7میلیون تن بوده است، در حالی که در سال 2008 میلادی (1387 خورشیدی) این رقم تنها 15میلیون تن اعلام شده بود. این درحالی است که تقاضا برای محصولات نهایی در کشورهای عربستان سعودی، یونان و امارات در طول سالهای یادشده به مراتب کمتر از ایران بوده است. به عبارت دیگر ایران در سال گذشته میلادی حدود 26درصد تقاضای فولاد در کل منطقه مِنا را داشته و از این نظر در میان کشورهای این منطقه مقام نخست را دارد. نرخ رشد تقاضای ایران از سال 2000 تا 2008 میلادی (1379 تا 1387 خورشیدی) برابر با 5/7درصد و از سال 2008 تا سال 2015 میلادی (1387 تا 1394 خورشیدی) برابر با 3/2درصد بوده است. منطقه منا که 4/8درصد از کل تقاضای جهانی فولاد را تشکیل میدهد، از سال 2008 تا سال 2015 میلادی 2/9درصد رشد تقاضای فولاد داشته است. البته سهم فولاد خام ایران در خاورمیانه در بین سالهای 2000 تا 2015 میلادی (1379 تا 1394 خورشیدی) نوسانات زیادی را تجربه کرده است. در این سالها بیشترین سهم ایران در تولید محصولات فولادی خاورمیانه مربوط به سال 2006 میلادی (1385 خورشیدی) و حدود 64درصد بود و کمترین آن در سالهای 2002 و 2011 میلادی (1381 و 1390 خورشیدی) به ترتیب 55 و 57درصد بود و در نهایت در سال گذشته میلادی (2015) به 59درصد رسید.
5 عامل موثر بر قیمت فولاد
رییس امور بینالملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن در ادامه متن سخنرانی خود، 5 عامل کلیدی را بهعنوان عوامل تاثیرگذار بر قیمت فولاد به این شرح فهرست کرد: رشد اقتصاد جهانی، تنشهای سیاسی و ژئوپولیتیکی، تحولات آینده نفت و مواد اولیه، تاثیر ظرفیتهای مازاد فولادسازهای جهان و رقابت ناعادلانه کشورها. او همچنین در بررسی سناریوهای صادرات فولاد ایران 4 سناریو را تعریف کرد: سناریوی نخست براساس حداکثر ظرفیت صادرات است. در این سناریو کل صادرات فولاد میتواند به 7/1میلیون تن برسد که 4میلیون تن آن محصولات تخت، 2/1میلیون تن محصولات طویل و یکمیلیون تن آن فولاد خام است. سناریوی دوم براساس مشارکت صادرات در تولید ایران است که در آن 9/4میلیون تن مجموع صادرات کشور خواهد بود. 4/9میلیون تن آن محصولات تخت، 3/1میلیون تن آن محصولات طویل و 1/4میلیون تن فولاد خام است. در سناریوی سوم که براساس مشارکت صادرات در تولید جهانی است، مجموع صادرات فولاد ایران میتواند به 10/1میلیون تن برسد که 7/5میلیون تن محصولات تخت و 2/6میلیون تن محصولات طویل است و فولاد خام سهمی از صادرات نخواهد داشت. و در سناریوی آخر که براساس طرح جامع فولاد است، ایران میتواند به صادرات 20/4میلیون تن فولاد دست یابد که 11/2میلیون تن آن محصولات تخت، 6/5میلیون تن محصولات طویل و 2/7میلیون تن فولاد خام است.
تولید سنگآهن در بخش خصوصی
در بخش تولید سنگآهن هم در سال گذشته میلادی شاهد رشد تولید بخش خصوصی و افت تولید دولتیها بودیم. تولید سنگآهن بخش خصوصی در سال 2014 میلادی (1393 خورشیدی) 10/9میلیون تن بوده و با توجه به افت شدید بهای سنگآهن در دو سال اخیر و تعطیلی بسیاری از معادن، تولید در سال گذشته میلادی به 5میلیون تن رسید، همچنین میزان تولید در بخش دولتی حدود 10میلیون تن در طول یک سال کاهش یافت و از 45میلیون تن در سال 2014 میلادی (1393 خورشیدی) به 35میلیون تن در سال 2015 میلادی (1394 خورشیدی) رسید. در همین بازه زمانی، صادرات سنگآهن ایران هم کاهش داشت که این اتفاق بیش از همه برآمده از کاهش ناگهانی قیمتهای جهانی در این مدت بود. مجموع صادرات سنگآهن ایران در سال گذشته میلادی به 13/8میلیون تن رسید، در حالی که در سال 2013 میلادی (1392 خورشیدی) رکورد 23/5میلیون تن را ثبت کرده بود. بخش خصوصی که در سال 2013میلادی بیش از 12میلیون تن سنگآهن صادر کرده بود سال گذشته میلادی (2015) تنها توانست 4میلیون تن صادرات داشته باشد. براساس طرح جامع فولاد، در افق 1404 خورشیدی باید شاهد تولید 154میلیون تن سنگآهن در کشور باشیم. در حالی که با احتساب طرحهای در دست اجرا و معادن فعال پیشبینی میشود تولید فولاد به 116میلیون تن برسد که به معنای کمبود و ناهماهنگی در این بخش است. در بخش کنسانتره هم این ناهماهنگی دیده خواهد شد، چون میزان تولید با احتساب طرحهای تولید و برنامههای در دست اجرا در سال 1404 خورشیدی به 76میلیون تن خواهد رسید و این در حالی است که انتظار میرود در افق 1404 این رقم به 86میلیون تن کنسانتره برسد، اما در بخش گندله و آهن اسفنجی به ترتیب به اهداف 88میلیون تن و 58میلیون تن خواهیم رسید تا بتوانیم 55میلیون تن فولاد خام را مطابق طرح، تولید کنیم.
تاثیر کاهش تحریمها بر اقتصاد
کیوان جعفریطهرانی در ادامه سخنان خود برجام و کاهش فشار تحریمها را باعث تشویق سرمایهگذاری مستقیم خارجی، تسهیل تجارت با ایران چه در زمینه صادرات و چه واردات، اتصال شبکه بانکی ایران به سوئیفت، کاهش عوامل ریسک سرمایهگذاری و ثبات نرخ تسعیر ارزهای خارجی دانست و در این باره افزود: کاهش بیکاری، افزایش تولید ناخالص داخلی، ارتقای روابط تجاری با کشورهای جهان، افزایش مصرف سرانه فولاد و افزایش تولید فولاد خام از دیگر مزایای رفع و کاهش تحریمهاست که امید میرود در آینده نزدیک با پیشرفتها در این زمینه به حقیقت بپیوندد.
وی در خاتمه و در جمعبندی سخنان خود اظهار کرد: ایران بهعنوان چهاردهمین تولیدکننده فولاد خام در بازارهای جهانی شناخته میشود. در فاصله ماههای مارس تا اکتبر 2016 میلادی (اواسط اسفند تا اواسط مهر 1395 خورشیدی) فولاد ایران و صنایع پاییندستی آن، در زمینه صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل نرخ رشد 55درصدی را تجربه کرد. ایران برای افزایش ظرفیتهای بالادستی و پاییندستی زنجیره ارزش برنامهریزی کرده و در افق 1404 خورشیدی قرار است تولید را به 55میلیون تن برساند. همچنین این کشور در تلاش است تا پایان سال جاری میلادی به رقم 6میلیون تن در صادرات فولاد دست یابد که این میزان صادرات 2 تا 2/5میلیون تن بیشتر از سال گذشته میلادی است. جعفریطهرانی همچنین با اشاره به رشد 35درصدی صادرات سنگآهن ایران در 7 ماه نخست امسال خورشیدی گفت: این روند صادرات در فصل پایانی امسال و فصل نخست سال آینده میلادی تداوم دارد، اما مقامات کشور در حال برنامهریزی برای وضع عوارض صادرات بر سنگآهن دانهبندی (فاین و لامپ) از ابتدای سال آینده خورشیدی (که از 21 مارس 2017 میلادی آغاز میشود) هستند تا بتوانند صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا مانند کنسانتره را رشد دهند. علاوه براین ایران در سال جاری خورشیدی در تولید گندله سنگآهن به خودکفایی خواهد رسید و در سال آینده خورشیدی با حذف تعرفه صادرات این محصول میتوان شاهد شروع صادرات گندله از کشور بود.
منبع:صمت
