بانک و صنعت، کرونا اولین بیماری نیست که در مقیاس جهانی شیوع یافته و جوامع مختلف در سرتاسر جهان را گرفتار کرده است و البته که آخرین مخاطره از این نوع نیز نخواهد بود. عواملی همچون گسترش ارتباطات و تسهیل رفت و آمدها، مسافرت ها و تبادلات جهانی، امکان جهش ژنتیکی ویروس ها و عوامل بیماری زا و غیره بیش از هر زمان دیگری زمینه را برای بروز بیماری های واگیرداری از این دست در آینده مهیا کرده است. اکنون همگان دریافته اند که نظام بهداشت و درمان را باید به گونه ای کارآمد و تجهیز کرد که هم در شرایط عادی قادر به ارائه مطلوب خدمات بهداشتی و درمانی برای همه اعضای جامعه باشد و هم بتواند در شرایط بحرانی و پیش بینی ناپذیری شبیه آنچه پس از شیوع کرونا به وجود آمده است، کارکرد خود را با حداکثر کارایی حفظ کند.
تقویت نظام درمان و سلامت به این شکل، بیش از هر چیز در گرو وجود منابع درآمدی پایدار برای تامین هزینه های این بخش است. بدون تعریف منابع درآمدی پایدار نمی توان انتظار داشت خدمات مرتبط با حوزه سلامت و درمان به شیوه ای کارآمد و برابر در اختیار همه افراد جامعه قرار گیرد و جامع از آمادگی لازم برای مقابله با مخاطراتی از قبیل کرونا برخوردار باشد.
از این روست که دولتها سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور بهداشت و درمان اعضای جامعه میکنند. جدیدترین گزارش بانک جهانی (مربوط به سال 2016) نشان میدهد کشورهای جهان به طور متوسط 10.02 درصد از کل تولید ناخالص داخلی خود را به این حوزه اختصاص دادهاند. این نسبت مثلا در مورد آمریکا 17.7، در مورد سوئد 10.95، در مورد فرانسه 11.5 درصد و در مورد آلمان 11 درصد و چین حدود 5 درصد است که با توجه به حجم بالای تولید ناخالص داخلی کشورهای مذکور، این نسبت ها معادل ارقام بسیار بزرگی است.
بر اساس آمار بانک جهانی، جمهوری اسلامی ایران نیز بیش از 8 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف تامین هزینه های بهداشتی و درمانی برای مردم کرده است که رقم قابل توجهی است.
از جمله عواملی که در سال های اخیر باعث هموار کردن راه توسعه نظام بهداشت و سلامت در ایران شده این است که منبع درآمدی پایدار و بسیار مناسبی برای این بخش تعریف شده است. بر اساس قانون، چند سالی است که یک واحد درصد از 9 واحد درصد مالیات بر ارزش افزوده در ایران به نظام سلامت اختصاص می یابد. به عبارت دیگر می توان گفت حدود یک نهم از درآمدهای مالیاتی حاصل از اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران صرف توسعه نظام بهداشت و درمان می شود.
براساس آمار اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی کشور، از ابتدای اجرای این قانون تا پایان مردادماه سال 1398، بیش از 190 هزار میلیارد ریال از درآمدهای حاصل از مالیات بر ارزش افزوده به نظام بهداشت و سلامت کشور اختصاص یافته است.
تعریف چنین منبع درآمد پایداری برای بخش بهداشت و درمان باعث می شود تامین هزینه های این بخش از نوسانات اقتصادی و بودجه ای در هر سال چندان تاثیر نپذیرد و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به مردم دچار مخاطرات جدی نشود.
آنچه گفته شد به معنای نفی و انکار نواقص و کمبودهایی که نظام سلامت کشور با آن دست و پنجه نرم می کند نیست، اما به جرات باید گفت اگر در این چند سال چنین منبع درآمدی پایداری برای نظام بهداشت و درمان تعریف نشده بود، شرایط اسف بارتری را در این حوزه شاهد می بودیم.
شاید مهمترین درسی که از بحران کرونا می توان آموخت این است که در چنین شرایطی، فقط وجود یک نظام بهداشتی و درمانی چابک و کارآمد خواهد توانست شرایط را برای مقابله با ابرچالش هایی از این دست فراهم کند. اگر بتوان از این بحران همین یک درس را آموخت که نظام بهداشت و درمان کشور بیش از هر زمان دیگری محتاج منابع درآمدی پایداری همچون مالیات است تا کارایی خود را برای روز مبادا از دست ندهد، می توان امیدوار بود که این بحران به فرصتی بی نظیر برای رشد و توسعه نظام سلامت کشور تبدیل خواهد شد.
سازمان امور مالیاتی
