مهندس پرویز رحمانی؛ مدیر عملیات حفاری در دریای شرکت حفاری شمال با اشاره به مطلب فوق می گوید، از سال 1354 وارد صنعت حفاری شدم و ابتدای 1355 به شرکت OSCO سابق پیوستم و در اداره کل حفاری مناطق نفت خیز جنوب مشغول به کار شدم. تا سال 1360 در بخش شیمی حفاری مشغول بودم و از سال 1361 به عملیات حفاری منتقل شدم و پس از گذراندن دوره علمی - عملی 5 ساله حفاری و تحصیل در دانشکده نفت اهواز لیسانس حفاری دریافت نمودم. سپس در مشاغل رئیس عملیات چاه ،رئیس ناحیه حفاری و رئیس عملیات در اداره کل حفاری مناطق نفت خیز جنوب مشغول به کار شدم و از سال 1383 به شرکت حفاری شمال انتقال یافتم و در سمت های رئیس عملیات، مدیر عملیات و پس از تفکیک مدیریت های خشکی و دریایی در سمت مدیر عملیات دریا انجام وظیفه می نمایم.
به اعتقاد کارشناسان و خبرگان انرژی، کار در دریا و حفاری دریایی به مراتب دشوارتر از حفاری در خشکی است. ارزیابی جنابعالی از دشواری های عملیات در دریا چیست؟
حفاری در دریا به حفاری در آب های کم عمق، نیمه عمیق- عمیق و خیلی عمیق تقسیم می‌شود که اگر بخواهیم این رده بندی را با نوع سـازه‌های حفاری دریایـی طبقه بندی کنیم به دکل‌های پایـه دار JIUP- دکل های نیمه شناور و Drill Ship تقسیم می شوند.شرکت حفاری شمال در حال حاضر تنها شرکت بالا دستی حفاری در ایران است که دارای دو ویژگی منحصر به فرد است که هیچ کدام از شرکت های حفاری داخلی دارا نیستند. اولین ویژگی، حضور فعال و مؤثر در خارج از کشور است که با دستگاه حفاری پایه دار ایران خزر از سال 1384 تاکنون در آب های منطقه ای کشور ترکمنستان تحت قرارداد با شرکت دراگون اویل در حال فعالیت است و تاکنون موفق به حفر بیش از 32 حلقه چاه حفاری و 4 حلقه تـعـمـیـری شـده کـه بـا یـاری خـداوند و تلاش متخصصین و تدبیر مدیریت شرکت کارنامه بسیار مطلوب و قابل قبولی داشته که استمرار و تمدید قرارداد مؤید این مدعا بوده و تا سال 2013 میلادی نیز این قرارداد ادامه دارد و زمینه برای تمدید آن نـیـز هموار گردیده است. ویژگی دوم شرکت حفاری شمال، که این شرکت را به کلی با شرکت های ایرانی و حتی منطقه خاورمیانه متمایز می سازد، در راهبری دستگاه دریائی نیمه شناور ایران امیرکبیر است که در نوع خود در منطقه بی نظیر بوده و توانایی حفاری در عمیق ترین نقطه دریای خزر که بالغ بر 1025 متر است را داراست.حال اگر بخواهیم مقایسه ای بین حفاری خشکی و دریایی داشته باشیم باید فاکتورهای متعددی را در نظر بگیریم. اصولاً هزینه کرایه یک دستگاه دریایی Jack up3، تا 4 برابر یک دکل خشکی است و این چند برابر بودن هزینه علاوه بر تجهیزات و ماشین آلات مـورد نـیـاز بـر روی دستگاه های خشکی یک دستگاه‌دریایی Jack up باید مشخصات یک سازه دریایی را داشته باشد که مقوله فن آوری Marine نیز به طراحیو ساخت سکو افزوده می شود، ضمن اینکه پرسنل و نیروی انسانی شاغل بر روی سکو علاوه بر نیاز به داشتن تخصص و دانش حفاری محض، نیاز به داشتن و اطلاعات علوم دریایی نیز دارند و اصولاً نگهداشت دستگاه های دریایی به مراتب از دستگاه های خشکی مشکل تر و هزینه برتر است. در این خصوص همچنین باید به مواردی مانند دور بودن از ساحل، محدودیت های زیست محیطی و قوانین دریایی و نیاز به رعایت قوانین بنادر و کشتیرانی، داشتن گواهینامه های دریایی دقیقاً به مثابه یک سازه دریایی(کشتی و ...)، رعایت قوانین International Maritime Organization( IMO)، قوانین Mar POL، قوانین)ISPS( International Ship and Port Facility Security code، وجود موج،باد، طوفان ها و گردبادهای دریایی، نگهداشت و تعمیر سیستم های خاص سکو و خلاصه مشکلاتی اعم از شرایط سخت زندگی در دریا و دور بودن از ساحل و لزوم رویارویی باچالش های حفاری با دستگاه های دریایی upJack نیز اشاره کرد. گفتنی است حفاری با دستگاه های دریایی نیمه شناور ضـمـن داشـتن مشکلات مشترک دستگاه های حفاری عمق کم (پایه دار)مشکلاتی از قبیل چالش های تکنیکی منحصربه فرد با توجه به افزایش عمق آب، فشار بالا، به کارگیری و آپارات مجموعه رایزر و BOP زیردریایی با قدرت تحمل فشار حداقل 15000 پوند بر اینچ مربع psi، هزینه بالای نگهداشت سکو Station keeping،مشکلات استقرار سکو با توجه به شناور بودن و وجود موج، طوفان، بادهای شدید، جریان زیردریایی و ... را نیز داراست.مشکلات حفظ تعادل و شناوری سکو، لـنـگـرانـدازی و لنگر برداری(مجموعه 8 رشته زنجیر، طناب فولادی،زنجیر،لنگر)هرکدام به طول 3000مـتـر و وزن تقریبی 130کیلو در هر متر، حرارت پایین طبقات حفاری، نیاز به حفاری عمیق جهت دستیابی به مخازن زیرزمینی نفت و گاز که شرایط فوق باعث ایجاد پدیده Gas hydrate مـی شـود که خطر بسیار جدی برای عملیات حفاری است از دیگر مواردی است که باید از آن ها نام برد.علاوه بر مواردی که قبلاً اشـاره گردیـد بعد مسافت، شرایـط سخت جوی نیاز به رعایت کلیـه قـوانیــن زیست محیطی، نیاز به حضور شناورهای آماده به کار و آتش خوار در مجاورت سکو، نیاز به داشتن سرویس های هلیکوپتری با قابلیت پرواز در شب، نیاز به جدا کردن رشته حـفــاری و رایــزر از مـجـمـوعـه فـورانگیـرهـای زیردریایی در شرایط طوفان و...،نیاز به پیش بینی وضع هوا و هشدار شرایط خاص جوی به منظور داشتن زمان کافی جهت عکس العمل برای بالا آوردن لوله ها از درون رایزر و جدا شدن از BOP ،نــیـــاز بـــه داشــتـــن ربـــات هـــای زیـــردریــایــیROV(Remotely Operated Vehicle)،نیاز به تجهیز سکو با تکنولوژی Re-entry-Riser angle-Hydro acoustic به منظور حفظ استقرار و جلوگیری از بریدن رایزر و دور شدن دستگاه حفاری از دهانه چاه،انجام کلیه عملیات مورد نیاز نگهداشت یک شناور عظیم ضمن رعایت و اعمال کلیه تخصص های خــــاص دســتــگــــاه هــــای دریــــائــــی(تــــرکــیــــب Marine + drilling)از موارد قابل ذکر در این حوزه است.
گستره عملیاتی شرکت حفاری شمال در دریا محدود به چه مناطقی از آن است؟
گستره عملیاتـی شرکت حفاری شمـال از آب هـای منطقــه ای کشور ترکمنستـان (با حضور سکوی ایران خـزر)تا آب های منطقـه ای کشور عـزیـزمــان ایـران( محـل حضـور دستگاه ایران امیرکبیر)است و به طور خلاصه با توجه به بسته بودن دریای خزر و عدم امکان خروج سکوهای دریائی از این دریا می توان گفت که در تمام گستره آبی دریای خزر را شامل می گردد. در جنوب نیز علاوه بر خلیج همیشه فارس و دریای عمان دستگاه های دریائی در کلیه آب های بین المللی که شرایط عمق آنها اجازه بدهد می توان حضـور داشت ولی در حـال حاضر با ورود دستگاه پایـه دار سحر 1 ، فعالیت شرکت حفاری شمال در خلیج فارس آغاز شده است و انشاء ا... در آینده نزدیک با ورود دستگاه سحر 2 و نیز دستگاه های دیگر که در برنامه افزایش دکل شرکت است، حضور فعال در خلیج فارس را شاهد خواهیم بود.
در صورت امکان گزارش کاملی از فعالیت های عملیاتی خویش در دریا ارائه فرمایید و بفرمایید که آیا طبق برنامه های پیش بینی شده حرکت می نمایید؟
بنده از آغاز همکاری با شرکت حفاری شمال(از سال 1383)همواره مدیریت و راهبری سکوی دریائی ایران خزر و متعاقب آن دستگاه امیرکبیر را عهده دار بوده ام و مراحل راه اندازی کلیه سیستم های دستگاه ایران امیرکبیر نیز انجام گرفت تا از این منظر دستگاه اواخر سال 88 عملیاتی گردید.
در خصوص حرکت طبق برنامه پیش بینی با تـائـیـدات خـداوند متعال و حمایت های مدیریت شرکت و هیئت مدیره، نه تنها در مورد سکوی ایران خزر طبق برنامه حرکت کرده ایم بلکه در اکثر زمان های حفاری چاه ها از برنامه جلوتر بوده ایم که تا کنون نیز چندین بار مورد تشویق کارفرمای شرکت دراگون اویل ترکمنستان قرار گرفته ایم. لذا با جرا‡ت می توان ادعا کرد که عملکرد شرکت حفاری شمال در آب های منطقه ای ترکمنستان و با حضور سکوی ایران خزر در سراسر تاریخ حفاری آن منطقه بهترین بوده است.
در شرایط تحریم های جاری، در خصوص تجهیزات و ابزار مورد نیاز برای حفاری در دریا با چه مشکلات و دشواری هایی مواجه هستید؟
با توجه به اینکه تقریباً 90 درصد ماشین آلات و تجهیزات دستگاه دریایی ایران خزر و ایران امیرکبیر ساخت آمریکا و اروپا است و با وجود تحریم و سخت گیری ها و تنگناهای بین المللی، دشواری های زیادی داریم ولی با تدابیر مدیریت شرکت و با ارشادات مدبرانه مدیر عامل، توانسته ایم به گونه ای از طریق ونـدورهـای مـخـتـلـف و سـازنـدگـان مـاشـیـن آلات سکوهای دریایی اقلام یدکی را تأمین نمائیم به گونه ای که بحمداله در طول سنوات فعالیت سکوی ایران خزر هیچگونه انتظاری برای وسائل یدکی نداشتیم.
در خصوص حرکت دستـگاه ایران امیرکبیـرطبق برنامه موضوع فرق می کند. این چـاه، چاه اکتشافی و اولین تجربـه صنعت یکصد و اند ساله ایران در آبهای عمیق است. چاه های کشورهای دیگر در آبهای کم عمق تر توسط شرکت های بزرگ چون BP نیز چالش های خود را داشته اند و چاه ها را به مراتب مشکل تر حفاری کرده اند.
طـبـیعـت حفـاری چـاه اکتشـافـی بـا چـاه هـای توصیفی، توسعه ای متفاوت است و پیش بینی دقیقی نمی توان در مورد آنها انجام داد، ولی خوشبختانه تا کنون به نتایج مطلوبی نائل شده ایم و نوید دست یابی به منابع غنی هیدروکربوری ایران در دریای خزر قبلاً داده شده و در آینده نزدیک نیز خبرهای مسرت بخش دیگری به ملت مسلمان و قهرمان ایران داده خواهد شد.
ارزیابی شما از سال های فعالیت این شرکت در عرصه صنعت نفت ایران چیست؟
همانگونه که قبلاً عرض شد، شرکت حفاری شمال با دستگاه دریایی ایران خـزر که از ابتدای تشکیل شرکت فعالیـت برون مرزی داشته، فعالیت خود را آغاز نمود و کارکرد این دستگاه دستمایه گسترش شرکت گردید و متعاقب آن قرارداد بهره برداری و راهبری دستگاه عظیم ایران امیرکبیر بسته شد و شرکت بحمداله توانست ناوگان خود را در خشکی و دریا افزایش داده و 9 دکل خشکی و سه دستگاه پایه دار را ملکی راهبری و یک دستگاه نیمه شناور را در ید راهبری و کنترل خود داشته باشد.
لذا ارزیابی بنده از عملکرد شرکت با توجه به ارقام و آمار موجود بسیار مثبت بوده و از معدود شرکتهایی است که سوددهی و راندمان بالایی داشته است.
برنامه عملیاتی شرکت حفاری شمال در حوزه دریا در سال آینده چیست؟
بـرنـامه عملیاتی شرکت حفاری شمال در حوزه دریا در سال آینده علاوه بر دستگاه های ایران امیر کبیر ، ایران خزر و دستگاه سحر 1 ورود دستگاه در حال ساخت و ملکی سحر 2 است. ضمناً شرکت در حال مذاکره جهت خرید دکل ملکی دیگری نیز است که ناوگان دستگاه های دریایی خود را در خلیج فارس در سال 1391 به سه دستگاه افزایش دهد
