به گزارش بانک و صنعت، دوازدهم تیرماه سالگرد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بود. بحثی که دائم میان دهان ها و اخبار می چرخد. قاچاق دام، قاچاق محصولات کشاورزی، قاچاق پوشاک و موارد دیگر. مسئله ای که می تواند گریبان اقتصاد کشور را بگیرد و آن را از نفس بیندازد.با این حال اما دستگاه های متفاوتی در کشور و در رأس آن ها ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز برای حل این مسئله به میان آمدند. نهادهایی که در بعضی موارد موفق و در بعضی دیگر ناموفق بودند. به بهانه سالروز مبارزه با قاچاق کالا و ارز خبرنگار روزنامه شهروند به سراغ حسن نیری، مشاور رییس و مدیر روابط عمومی ستاد مبارزه با قاچا کالا و ارز رفته تا از وضعیت تازه مسأله قاچاق در کشور بپرسد.
مشروح این مصاحبه را در ادامه می خوانید:
اگر ممکن است ابتدا از تاریخچه و چرایی شکل گیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بگویید.
فرایند مبارزه با قاچاق کالا و ارز در تمامی دستگاه های اقتصادی و همچنین اجتماعی و سیاسی وجود دارد. و هر کدام از این دستگاه ها وظایف خود را تعریف کرده و انجام می دادند اما تا پیش از سال 81 برای مبارزه با قاچاق کالا و ارز رویکرد واحدی نبود و دستگاه ها نیز با هم انسجامی نداشتند.همین باعث شده بود تا مبارزه با قاچاق کالا و ارز به هدف غایی خود نرسد.
سال 1381 رهبری فرمانی را در خصوص مبارزه با قاچاق کالا و ارز صادر کردند که منجر به تشکیل ستادی به همین نام شد. این فرمان مسیر و شیوه کاری مدیران ستاد مبارزه با قاچاق کالا را نیز روشن می کرد.
پیش از هر چیز بر اساس فرمان رهبری همه نهادهایی که در تصمیم گیری های اقتصادی دخیل بودند و به نوعی با کالا و مبادله آن سر و کار داشتند موظف شدند که نقش خود را ایفا کنند و با این نگرش که امر قاچاق به آن ها مرتبط نمی شود تصمیم گیری نکنند.
امروز دیگر پذیرفته نیست که یک وزارت خانه بگوید من نمی توانم در حوزه قاچاق کاری کنم چون مسئولش نیستم.
وقتی که ما قاچاق را به عنوان فرایندی پیچیده ببینیم، کم کاری نهادهای دیگر نیز مشخص می شود و همین مسئله امکان از بین بردن بستر شکل گیری قاچاق را بالا می برد.
مورد بعدی در فرمان رهبری ایجاد مرکزی کانون مبارزه در سطح نزدیک به رییس جمهوری است. اساسا رییس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با حکم رییس جمهور مشخص می شود. البته باید بدانیم که ستاد یک ارگان فراقوه ای است و از همه قوا نمایندگانی در آن حضور دارند.
به هر حال این ستاد در 12 تیرماه سال 81 تاسیس شد. تا سال 92 که افراد مختلفی سکاندار مبارزه با قاچاق کالا و ارز بودند، بنا به توانمندی و کارایی های خود اقداماتی را پیش بردند که البته بعضی از آن ها سلیقه ای بود. سال 92 برای اولین بار فرایند مبارزه با قاچاق کالا صاحب قانون شد. یعنی تا قبل از 92 قانون مبارزه نداشتیم. این انسجام به طور ساختارمندتر در سال 92 شکل گرفت.
از سال 95 احساس شد که قانون مذکور در بعضی جاها نیاز به بازنگری دارد و لایحه اصلاحیه تهیه شد و به مجلس رفت.هر چند فرایند بازبینی و تصویب این قانون نزدیک به سه سال به تعویق افتاد اما اکنون در حال مطالعات نهایی و بررسی های قانونی است تا به شورای نگهبان رود.
در واقع تصویب این لایحه اصلاحی بسیار کارساز است چرا که نمی توان با قوانین کهنه و ایراددار به مبارزه با قاچاق پرداخت.
از سال 92 که فعالیت های ستاد منسجم تر شده چه اقدامات پیشگیرانه ای انجام شده است؟
این بحث مفصلی است که از ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی می توان به آن پرداخت. اگر بخواهیم از بعد اجتماعی بپردازیم، این که اگر گرایش مردم ما به کالای ایرانی کم باشد و بیشتر ذائقه مردم به جنس خارجی باشد این بستر حضور کالای خارجی و به تبع آن بستر شکل گیری قاچاق را بیشتر فراهم می کند. از سوی دیگر باید بدانیم تغییر ذائقه مردم و بازگشت آن ها به کالای داخل تنها با تبلیغات یا فرهنگ سازی میسر نیست بلکه با مسئولیت نهادهای متولی تولید باید در تعدد و تنوع کیفیت و کمیت محصولات گام برداشته شود.
حل همین مسئله که گفتم می تواند سهم بسیار بالایی در کاهش قاچاق داشته باشد. برای مثال ما 1? یخچال نیاز داریم 6 تا تولید شده و 4 تا را باید وارد کنیم. بازار هوشمند است. کاری به کار این ندارد که کالا قاچاق است یا نه و تنها در پی فراهم کردن نیاز خود است. این وابسته به نهادهای مسئول است که بتوانند نیاز بازار را از شیوه هایی که به نفع کشور است تامین کنند.
در این اقدامات پیشگیرانه در معابر رسمی کشور و گمرک ها نیز اقداماتی شده است؟
شاید همه شنیده باشند که از مبادی رسمی قاچاق انجام می شود. معنی این حرف آن نیست که مامور گمرک چشمش را بر قاچاق بسته است. باید بدانیم که گمرکات کشور ما هنوز به طور کامل تجهیز نیستند. برای مثال کشورها دیگر دنیا در گمرک خود نه از ایکس ریل که گونه پیشرفته تری از دستگاه ها به نام مگاریل استفاده می کنند.
اما در کشور ما تا سال 95 در 5? مرز گمرکی تنها 5 دستگاه ایکس ریل وجود داشت که پیگیری های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز این مقدار امروز به بیش از پانزده دستگاه رسیده است. وقتی که بتوان گمرک را تجهیز کرد بخش بسیاری از قاچاق کالا و تخلفات بازشناسایی می شود.
از سوی دیگر از آن جا که مسئله تجهیز گمرک یکی از اولویت های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بوده پلیس امنیت اقتصادی نیز در کنار گمرک قرار گرفته و مسئله ورود و خروج کالاها با دقت بیشتری انجام می شود.
مورد بعدی که بسیار مهم است که رهبری هم ورود کردند بحث سامانه های مبارزه با قاچاق کالا و ارز است. تا سال 92 قانون تصویب شد و از 92 تا 95 هیچ خبری از آیین نامه های اجرایی آن نبود.
سال 95 دستورالعمل های 5 و 6 تصویب شد و تا سال 97، تنها 15 درصد از سامانه ها تکمیل شده بودند اما از سال 97 نزدیک به هفتاد درصد پیشرفت سامانه ها را داشته ایم که در بحث ایجاد و اصلاح و تبادل اطلاعات بوده است.
با این حال ستاد تصمیم گرفته است که با دستگاه های مختلف همکاری داشته باشد و توجیهات منطقی آن ها را بپذیرد اما اگر کم کاری دستگاهی مشاهده شد ما موظف به معرفی این دستگاه به سازمان بازرسی کل کشور هستیم کما این که در چند ماه گذشته حدود 5 دستگاه نیز به سازمان بازرسی کل کشور معرفی شده اند.
بحث دیگری که در میان است، فعالیت اقتصادی بسیاری از مرزنشینان از جمله سوخت بران یا کولبران است. به طور خاص عقیده ستاد درباره آن ها چیست و چه راهکارهایی را پیش بینی کرده است؟
بحث اینجاست که مردم استان های مرزی هیچ تمایلی به تن دادن به کارهای پرخطری مثل سوخت بری ندارند. فعالیت های آنان نه تنها در اقتصاد کشور نقشی بازی نمی کند بلکه جان آن ها را نیز دائم به مخاطره می اندازد. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز یک معاونت به نام معاونت پیشگیری تشکیل داد و به این مسائل پرداخت. برای مثال طرح رزاق مطالعه و تهیه شد که امکان سوخت بری با کارت و از پنج کیلومتری مرز و با امکانات را برای سوخت بران فراهم کرد و اتفاقا خود سوخت بران نیز از آن استقبال خوبی به عمل آوردند.
بنا بر این بود که روزانه بین دو تا 4 میلیون لیتر گازوئیل در اختیار سوخت بران قرار گیرد اما وزارت نفت پس از پنج ماه از تهیه این طرح هنوز همکاری مثمر ثمر ی ترتیب نداده و گازوئیل را به جایگاه هایی قانونی سوخت گیری نمی رساند. این در حالی است که این طرح می تواند برای زندگی بسیاری از مردم استان سیستان و بلوچستان مفید و به معیشت آنان کمک کند.
به نظر شما مهم ترین چالش پیش روی مبارزه با قاچاق کالا و ارز چیست؟
مهم ترین چالشی که درباره امر قاچاق می توان از آن نام برد، کهنگی قوانین اقتصادی و نبود مدیریت یکپارچه و به روز اقتصادی است که به نظر می رسد با تدوین دوباره قوانین و انجام برخی اصلاحات می توان آن را رفع کرد.
