به گزارش خبرنگار پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت , شروع آن با ابزارهایی مثل تلگراف و فکس و تلفن و ........ اینگونه تجهیزات الکترونیکی بود. اما نکتهای که هست از اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 که اینترنت همه گیر شد, انقلابی در تجارت الکترونیک اتفاق افتاد که دلیل آن هم اینترنت بود. این تکامل متوقف نشد و در حدود سال 2005 انقلابی دیگر رخ داد که امروز با نام تجارت همراه میشناسیم. تجارت همراه زمانی اتفاق افتاد که تجهیزات همراه همه گیر شد؛ مثل تلفن همراه ، تبلت و وسایلی که همراه آدم هاست . بنابر این دومین انقلابی که در تجارت الکترونیک اتفاق افتاد , تجارت همراه بود. سومین انقلاب که ما الان در شرف وقوع آن قرار داریم به 2 اسم یاد میشود: تجارت فراگیر یا تجارت با اینترنت اشیا .
تجارت فراگیر یا اینترنت اشیا: همانطور که تجارت همراه از کامپیوتر بیرون آمد و وارد زندگی روزمره شد , در تجارت فراگیر با اینترنت اشیا , تمام اشیا زندگی و انسان ها خودشان جزئی از فرآیند تجارت الکترونیک میشوند که ما الان در وقوع این تحول هستیم که شاید در 3 الی 4 سال آینده نشانههای بیشتری ببینیم مثل پروژه (dash) در آمازون ,که میتوانید در حقیقت از طریق اشیا ( دکمه های مخصوص ) سفارش کالا را از آمازون بگیرید.
انقلاب اول : زمانی که اینترنت آمد
انقلاب دوم : زمانی بود که تجهیزات همراه همه گیر شد.
انقلاب سوم : تمام اشیا و انسان جزء فرآیند تجارت الکترونیک شدند.
ایران :
ایران از لحاظ تکنولوژی و فناوری فاصله زیادی با جهان ندارد , اگر دقت کرده باشیم زمانی که آیفون 6 یا 7 در آمریکا به بازار میآید , زمان زیادی از لانچ آن نمیگذرد که به ایران هم وارد شود. آن چیزی که در حقیقت خیلی مهم است تطبیق پذیری با این فناوری هاست.
چقدر با کشورهای دیگر فاصله داریم ؟
شاید دقیقا نتوان گفت ولی ما نیز از لحاظ فناوری با سایر کشورها تفاوت چندانی نداریم، که این فاصله حدودا 10 سال است. ولی نکته اصلی اینست که تطبیق پذیری خیلی کندتر بوده است. این تطبیق پذیری بازمیگردد به موانع حقوقی , موانع قانونی , و از همه مهمتر موانع فرهنگی. درحال حاضر اگر شما دقت کرده باشید با همین سرعت و زیرساخت، همه آدمها در ایران میتوانند قبض خود را از طریق اینترنت پرداخت کنند ولی خیلیها این کار را انجام نمیدهند. ما عقبتر هستیم اما به دو دلیل امید زیادی داریم :
الف) هرم جمعیتی ایران : هرم جمعیتی جوان ایران را کمتر کشوری دارد و همین موضوع باعث پذیرش تکنولوژی بهتر نسبت به کشورهای مشابه ایران شده است.
ب) با وجود تحریم نسبت به کشورهای جهان سوم درحال توسعه، امکان دسترسی به تکنولوژی به خصوص بحث سخت افزار، مشکل چندانی نداریم. هر تکنولوژی که در دنیا میآید بلافاصله در ایران مورد استفاده قرار میگیرد. حتی تکنولوژی های سخت افزاری خیلی پیچیده ، از طرف امریکا تحریم است.البته از بحث سخت افزار که بگذریم ، بیشتر مشکل ما در تحریمها در بخش تجارت الکترونیکی ، تحریم مالی است .
1) زیر ساخت حقوقی : با تشکیل پلیس فتا , خیلی خیلی بهتر شده ولی هنوز هم خلا های قانونی و مقرراتی بسیاری در حوزه تجارت الکترونیک وجود دارد. بطور مثال :در حال حاضر هیچ آماری در خصوص خرید و فروش در بسترهای شبکه های اجتماعی در دسترس نیست , بخاطر اینکه هیچ قانونی برای آن وجود ندارد در حالیکه حجم بسیاری از خرید و فروش های اینترنتی از طریق شبکه های اجتماعی که هیچ کنترلی بر روی آن وجود ندارد درحال انجام است. اگر من به عنوان خریدار یا فروشنده حقی از من ضایع شود هیچ قانونی وجود ندارد که بتوانم از حقم دفاع کنم. در این شبکه ها هیچ قانونی وجود ندارد. این خلا قانونی مشاهده میشود که باید پرشود . آیا من میتوانم خرید و فروش انجام بدهم؟ اگر نمیتوانم باید جلوی من را بگیرند! اگر میتوانم باید از حقوق من دفاع شود!
البته ما قانون های خیلی خوبی داریم . میتوانیم وب سایت داشته باشیم و خرید و فروش انجام بدهیم , اینماد (eNamad) بگیریم , بنابر این میتوانیم در بستر قانونی وارد شده و موفق بشویم ، نکته ای که وجود دارد این است اینکار که در بستری انجام میشود که در آن هیچ قانونی وجود ندارد.
مردم چگونه اعتماد میکنند ؟
مردم اعتماد میکنند بخاطر اینکه این همه حجم فروش چه به صورت رسمی چه به صورت شبکه های اجتماعی غیر رسمی که هیچ قانونی وجود ندارد . در حال انجام است .
در آمد حاصل از کسب و کار دیجیتال در کشور چقدر است ؟
آمار رسمی وجود ندارد . سایت های مثل دی جی کالا, دیوار , ......... که بتوانیم آمار بگیریم ولی من اعلام میکنم خیلی از این خرید و فروش ها که از طریق شبکه های اجتماعی انجام میشود ، هیچ کنترلی بر روی آن نیست . بنابر این هیچ آمار دقیقی نمیتوان گرفت . اما شواهد و قرائن اینطور نشان میدهد که در حقیقت هم مردم اعتماد میکنند هم افزایش این روند مهم است. شما باید 5 سال دیگر را ببینید!
مثلا خلا قانونی مقرراتی : در کشور ما کسب و کارهای سنتی به راحتی خرید و فروش میکنند , نه همه اما تعدادی از آنها گزارش مالیاتی شفافی ندارند , وقتی شما وارد اینترنت میشوید و از طریق قانونی تمام تراکنشهای شما قانونی و قابل رصد میباشد و شما حتی یک تومان هم نمیتوانید فرار مالیاتی داشته باشید . این یکی از موانعی است که باید واقعا به آن فکر کرد یا باید یک سری تشویق های مالیاتی درنظر بگیرند , یا اینکه باید ساز و کار کسب و کارهای سنتی روز به روز دقیقتر و شفافتر شود تا اینکه کسانی که در اینترنت قانونی فعالیت میکنند احساس نارضایتی نداشته باشند.
مانع فرهنگی : رسانه ها , دولت و مردم باید تلاش کنند .
بحث مقررات و مالیات بیشتر برمیگردد به سیاست های کلان دولت ؛ بنابر این، این موانع بیشتر باید از سمت دولت برداشته شود. در 2 یا 3 سال اخیر خیلی تفاوت پیدا کرده است اما ما بانقطه ایدهآل خیلی فاصله داریم.
اگر ما نقطه ایده آل کشورهای توسعه بدانیم , تکنولوژی مطلق به آنهاست و تفاوت زیاد است , ما در تکنولوژی عقب هستیم , در زیر ساخت فنی , پهنای باند اینترنت و پدیدهای تکنولوژی عقب هستیم ولی به نظر من آنقدر که در حوزهای قوانین مقررات و فرهنگی عقب هستیم در حوزه فناوری عقب نیستیم .
نقطه ایده ال نقطه ثابت نیست , به نقطه ای برسیم اگر از همین الان استارت بزنیم تا 4سال آینده به نقطهای برسیم که حرفی برای گفتن داشته باشیم .
یکی دیگر از موانع , بحث تحریم هاست . تجارت الکترونیک نمیتواند در جزیره رشد کند که هیچ ارتباطی نداشته باشد و باید با محیط خودش , با اکو سیستم جهانی ارتباط داشته باشد تا بتواند به نقطه ایده ال قابل قبول برسد.
در حال حاضر کسب و کارهایی داریم که حرفی برای گفتن در منطقه حتی بین الملل دارند ولی بخاطر تحریمهای که وجود دارد بخصوص تحریم مالی نمیتواند آن ارتباطی که با تجارت الکترونیک جهانی داشته باشد و پرداخت الکترونیک , ما هنوز به پرداخت جهانی متصل نیستیم و نمیتوانیم از سرویس های مثل مستر کارت و .....استفاده کنیم .
2-کسب و کار دیجیتال تا چه حد باعث افزایش اشتغال در کشور میشود ؟
من با کلمه افزایش اشتغال بعنوان یک هدف، موافق نیستم. کارآفرینی باید هدف باشد نه اشتغالزایی . کار آفرینی معنای دقیق آن ارزش آفرینی است و همیشه منجر به افزایش اشتغال نمیشود بلکه فرایندهای کسب و کار را تسهیل میکند . الودگی محیط زیست را کمتر میکند , ارزش ایجاد شده در جامعه را افزایش میدهد , ما باید به این چیزها بپردازیم نه افزایش اشتغال . در بحث کسب و کار دیجیتالی بیشتر از اینکه اشتغال ایجاد شود , ماهیت شغل ها تغییر پیدا میکنند . بیشتر کسب و کارها به سمت کسب و کار های مبتنی بر اطلاعات میروند . انسان های که نتوانند خودشان را تطبیق بدهند به شرایط جدید , امکان دارد بیکار تر شوند , حتی آمار بیکاری بالاتر برود . باید آدمها سواد دیجیتالی پیدا کنند.
3- درآمد حاصل از کسب و کار دیجیتال در کشور چقدر است ؟
در آمد حاصل از کسب و کار دیجیتال در کشور هیچ کسی نمیتواند بگوید بخاطر اینکه حوزه تجارت الکترونیک و خرید و فروش الکترونیکی ایران , یک بحث , وب سایت های رسمی هستند ولی حجم خرید و فروش بسیاری که دارد انجام میشود از طریق سایت و شبکه های اجتماعی عمومی هستند که مجوز ندارند , اینماد ندارند و جالب اینکه هیچ قانونی وجود ندارد , یعنی نمیتوانیم بگوییم قانونی هستند یا غیر قانونی . بنابراین چون اینها حالت غیر رسمی دارند هیچ آمار دقیقی نمیتوان بگیوییم .
چه کالاهایی بیشتر خرید و فروش میشود ؟
چه رسمی چه غیر رسمی- بیشتر سرویس ها و کالاهایی که مربوط به جوانان هستند و ماهیت (b2c) دارند ، بیشتر خرید و فروش میشود.
محصولات بی تو سی کالاهایی که مصرف کننده آن ها افراد حقیقی هستند مثل پوشاک , لوازم دیجیتال , لوازم منزل.
در اینترنت امروز ایران بیشتر کالایی به فروش میرسد که بی تو سی باشد و جوانان و هرچه که استاندارد باشد بیشتر فروش بیشتری خواهد داشت .
در حوزه تجارت الکترونیک با توجه به همه مزیت ها یی که دارد , ایجاد اعتماد فروشنده و خریدار دیرتر اتفاق می افتد . اگر شما یک مغازه در یک خیابان داشته باشید شاید6یا 3 ماه طول بکشد اعتماد ایجاد شود ، اما اگر شما یک فروشگاه اینترنتی داشته باشید ، شاید شما 3سال نیاز به بازاریابی و کسب اعتماد دارید . یعنی بدست آوردن اعتماد در تجارت الکترونیک سخت تر از تجارت سنتی است به خاطر اینکه همدیگر را و کالا را بصورت فیزیکی نمیبینیم . اما این را مد نظر داشته باشید که فروشگاههایی که در ایران وجود دارد حتی غیر رسمی هستند آنقدر اعتماد داشتند که این حجم مشتری در روز از آن ها خریداری می کنند.
چقدر به تولید داخلی کمک میکند ؟
هرچقدر که فرآیند کسب و کار مثل بازار یابی , تحقییقات بازار , تولید و غیره زمانی که اینترنتی شود باعث میشود سرعت بالاتر رود , کیفیت بالاتر , منابع کمتر , همه این ها باعث میشود بهره وری تولید بالاتری پیدا کند و باعث میشود کالا یا خدمات که تولید میشود با هزینه کمتر و سرعت بالاتری تولید شود بنابراین تجارت الکترونیک میتوانند به تولید کمک کند.
صادرات : یکی از موانع صادرات ارتباط کسب و کارهای کوچک با شرکت های بین المللی است . شرکت های بزرگ کماکان این ارتباط از قبل داشته و امروزه بیشتر دارند. جایی که کسب و کارهایی کوچک و متوسط و کسب و کارهای محلی ما تا حالا این امکان نداشتند که بتوانند بین المللی شوند ولی الان با حضور تکنولوژی و تجارت الکترونیک حتی یک کسب و کار خانگی کوچک در یک شهر دور افتاده میتواند ارتباط خود را با یک شرکت در روسیه , ..........ایجاد کند و بتواند خدمات خود را بفروشد .
دیدی بود چیست و چه تحلیلی درباره آن دارید ؟
دیدی بود در حقیقت یک فروشگاه اینترنتی نیست یک بستر اجتماعی است . بستر اجتماعی یعنی هر شخصی یا شرکتی میتواند در آن خرید و فروش انجام دهد اما با سازو کارهای که دیدی بود ، دیده است این مراوده کنترل شده است ,همان بحث اعتماد است. دیدی بود تفاوتش با کسب و کارهای دیگر این است که دیدی بود میخواهد اعتماد بفروشد . میخواهد بستری ایجاد کند که تمام اشخاص و شرکت ها می خواهند وارد آن شوند از یک سری کانال ها عبور کنند . یکی از کانال ها کلونی است . در دیدی بود کلونی های زیادی وجود دارد مثل : کلونی لوازم خانگی, کلونی لوازم دیجیتالی و غیره . شخص یا شرکت که بخواهد در بستر اجتماعی تجاری بفروشد باید از یک سری کانال ها اهراز هویت شود که این باعث میشود که من خریدار وقتیوارد این شبکه اجتماعی میشوم بدانم که درست است هرکسی میتواند بفروشد اما از یک سری فیلترها عبور کرده است و در حقیقت این بستر کاملا قانونی , دارای اینماد , توسط خود کلونی ها کنترل شده , و من خریدار اگر حقی ضایع شود نهاد یا ارگانی هست که از من دفاع کند.
از طرفی، مدل کسب و کار دیدی بود به گونه ای است که برخلاف فروشگاههای اینترنتی موجود ، ک شرکتهای کوچک و واسطه نه تنها حذف نمیشوند ، بلکه میتوانند در این بستر رشد کنند . بدون اینکه نیاز به هزینه وب سایت و بازاریابی دیجیتالی داشته باشند .
بازاریابی "از طریق شبکه های اجتماعی" با" بازاریابی شبکه ای" چه تفاوتی دارد ؟
با بازاریابی شبکهای هم پوشانی زیادی دارد . همه آنها دارند از طریق مردم و مشتریان انجام میشود چه بازاریابی از طریق شبکه های اجتماعی چه نتورک مارکتینک.هردوی اینها حالت انبوه سپاری دارند , هرکسی میتواند بیاید و این کار را انجام دهد اما تفاوت های دارد. در بازار یابی شبکه ای میتواند از طریق اینترنت باشد یا میتواند خارج از اینتر نت باشد اما یک سری ساز و کارهای اجباری دارد که ان را از بازاریابی شبکه ای متفاوت کرده است . در بازار یابی شبکه ای مثلا شما باید دوتا زیر مجموعه داشته باشید و موضوع دیگر شاید اصلا هدف اصلی ان خدمت یا کالا نباشد و هدف خود شرکت است و اینجاست که مراجع تقلید بحث دارند ولی ما خیلی شرکت های داریم که مجوز دارند و گفتند ما براساس یک کالا یا سرویس مشخص و واقعی انجام میدهیم . بازاریابی شبکه ای و بازاریابی شبکه های اجتماعی بحث ان از طریق اینترنت و شبکه اجتماعی است که در اینترنت وجود دارد . در بازاریابی شبکه ای لزوما اینترنت نیست و میتوان به صورت شفاهی باشد , ما یک بازاریابی شبکه ای اجتماعی داریم به نام افیلیت مارکتینگ (Affiliate Marketing) به معنی بازاریابی همکاری فروش ان را ترجمه کردند این یک نوع بازاریابی شبکه اجتماعی در اینترنت است که خیلی خیلی شبیه بازاریابی شبکه ای است و اینجاست که میتوان گفت هم پوشانی خیلی زیاد دارد و درایران خیلی کم داریم . امازون درسال 2000 یک پروژه ای را راه اندازی کرد به نام) (dashگفت:همه مردم در دنیا یک حساب بانکی دارند ان را به ما بدهند وبلاگ خود را به ما بدهند و هرکسی که ما را تبلیغ کند و مشتری از طریق وبلاگ یا وب سایت وارد وب سایت امازون شد تا 10در صد سود برای ان شخص است , یعنی دقیقا میتوان گفت یک نوع بازاریابی شبکه ای در دل اینترنت است , یعنی هرکسی برای من مشتری بیاورد من به ان سود میدهم و این خیلی خیلی نزدیک به بازاریابی شبکه ای است .اما تفاوت ان این است که : یک : بر اساس یک کالا یا خدمت واقعی است . دوم : ساز و کارهای بازاریابی شبکه ای دارد ولی با این تفاوت که هرکسی با هر زبانی , با هر گویشی میتواند تبلیغ کند و کار انجام دهد.
این دو میتوانند با هم همکاری کنند به شرطی که این دو مجوزهای قانونی و شرعی را گیرند . چون فروش و فضای بازار و رونق را فزایش میدهد. اما مثل یک چاقوی دو لبه است که اگر مقداری دستکاری در آن انجام شود میتواند به اقتصاد کشور ضربه بزند و نیمی از آدمها سرشان کلاه میرود ولی اگر ساز و کارش درست باشد مثل پروژه آمازون میتواند به تجارت کمک کند.
آینده ایران را چگونه می بینید؟
اینده تجارت الکترونیک در دنیا به سمت اینترنت اشیا و واقعیت افزوده میرود . در حقیقت ما از واقعیت مجازی داریم پارادایم شیفت پیدا میکنیم به سمت واقعیت افزوده . واقعیت مجازی , واقعیت و بستری بود که همه چی مجازی بود ولی در واقعیت افزوده بستری است که دنیای واقعی با دنیای مجازی باهم ترکیب میشوند مثل بازی پوکمون کو , که بازی است که شما با تلفن همراه خود یک سری عناصر شکار میکنید و این مشود ترکیبی از واقعیت و مجازی . دنیا از واقعیت مجازی که کاملا مجازی بوده به سمت واقعیت مجازی . در حقیقت اینده تجارت الکترونیک به سمت اینترنت اشیا و واقعیت افزوده . که ایران هم از این روند جدا نیست . شرکت ها اگر بخواهند خودشان را در تجارت الکترونیک حفظ کنند باید سرمایه گذاری کنند ,. ایران جدای از جهان نیست .اگر جهان تا مثلا 3سال دیگر همه گیر میشود قطعا در ایران تا 5سال اینده همه گیر خواهد شد.شک نکنید که در 5 سال اینده بسیاری از کسب و کارهای سنتی فعلی جای خود را به کسب و کار دیجیتال جدید میدهند.
موضوع ای کامرس یکی از مزیت های ان این است که فراگیر شدن ان است . فراگیر شدن یعنی همان اینترنتی که در شهر دارید پایین تر یا بالاتر در روستا هم دارید , همان گوشی که شما در تهران دارید در روستاها دارید , چه بسا , من همیشه اعتراف میکنم در حوزه تجارت الکترونیک روستاهی دور افتاده فرصت بیشتری دارند چرا چون انها همه تکنولوژی ما را دارند در حوزه ای کا مرس , چیزی که انها دارند و ما نداریم وقت است . انها حداقل 5 ساعت در روز وقت اضافی دارند ولی در شهرهای بزرگ مثل تهران همه وقت کم میاورند . پس این فرصتی است که رشد تجارت الکترونیکی در شهرهای کوچک و روستاها خیلی خیلی رشد بیشتری دارند تا شهرهای بزرگ مثل تهران .
در تجارت الکترونیک یک بحث , بحث عرضه و یک بحث , بحث تقاضا . من فرصت های که گفتم بیشتر بحث عرضه بود .بخاطر اینکه ان ها اینترنت و وقت دارند اما ما اینترنت داریم وقت نداریم . بحث فرهنگی به میان میاید در شهرهای بزرگ تقاضا بیشتر است اما در بحث عرضه و تولید شهرهای کوچک و روستاها بیشتر است .
این فرصت میتواند در شهرهای کوچک و روستاها میتواند که وقت و نیروی انسانی دارند و براحتی میتوانند از این بستر استفاده کنند . ما در ایران در خصوص صنایعد دستی , فرهنگی , هنری , ما در روستاها و شهرهای کوچک فرش ع قالی , منبت کاری و غیره داریم که اینها با قیمت خییلی خیلی ارزان به واسطه ها فروخته میشود و این واسطه ها به قیمت خیلی زیادی به دست مشتری میرساند . این اینترنت و تجارت الکترونیک باعث شده ما مستقیم برویم به دل کار و کارگاه ها و شهرهای کوچک و روستاها و حتی کشاورزی , مامیتوانیم با ای کا مرس بستری است که میتواند مرکز اصلی شهر به کشاورزان وصل کند و باعث میشود سود اصلی برسد به کسانی که در روستا کار میکند و از همین طریق بازاریابی کنند و مستقیما به تقاضاهای شهری پاسخ دهد و این وسط خیلی از واسطه ها از بین برود و فوق العاده شهرهای کوچک و روستاها را فرصت خیلی خوبی که بتوانند کارافرینی شود .
ما یک شرکتی داریم به نام (درینه رسانه دیجیتال )شرکت تولید محتوا , که در حوزه تامین محتوای اینترنتی است که این محتوای اینترنتی شامل : واقعیت افزوده , واقعیت مجازی , مقاله نویسی , انیمیشن , فیلم و غیره فعالیت میکنند. ما اگر بخواهیم استخدام کنیم نیاز به 70 نیرو داریم , ما کاری کردیم در هر مجموعه از این چیزهای که نام بردم دو نفر آدم ماهر نیاز داریم که این آدم ماهر مامور کردیم که در کل ایران بگردد و شبکه ای مثلا گرافیست های پیدا کند , کار را تعریف میکند و آنها انجام میدهند . این کار خیلی خوب جواب داده که هم کارافرینی شده هم در شهر وقت بیشتر , منابع بیشتر , هم به نفع ما شده هم به نفع کشور شده است . درینه اولین شرکت مشاوره و تولید محتوای اینترنتی ایران است.
