امروز در حالی بر صندلی ریاست دانشگاه صنعت نفت تکیه زده که روزی خود پشت نیمکتهای همین دانشگاه تحصیل می کرده است. برنامه های زیادی برای آینده این دانشگاه و دانشجویان آن در سر دارد و از وقوع برخی رویدادها در گذشته ابراز تاسف می کند. بر این واقعیت صحه می گذارد که بر اساس تکلیف دولت دهم، دانشگاه صنعت نفت در سال تحصیلی 91-92، دانشجوی خانم جذب نکرد و در عین حال از افتخار آفرینی و رتبه های بالای برخی دانشجویان نخبه دانشگاه یاد می کند که اتفاقا خانم هستند. دانشجویان تحصیلات تکمیلی و تامین معیشتی آنان را بزرگترین دغدغه کاری خود عنوان می کند؛ شاید به این دلیل که دوره کارشناسی ارشد و دکترایش را در شهری گذرانده که به قول خودش "اگرچه از گرانترین شهرهای دنیاست، اما مدیریت هزینه های زندگی در آن، به مراتب نسبت به تهران آسانتر است!" مشروح گفتگوی شانا با عبدالنبی هاشمی، رئیس دانشگاه صنعت نفت را در ادامه از نظر می گذرانید:
آقای دکتر، حدود سه ماهی از فعالیت شما به عنوان رئیس دانشگاه صنعت نفت می گذرد. اگرچه پیشتر هم به عنوان رئیس دانشکده نفت تهران فعال بوده اید و با این مجموعه آشنایی کامل دارید، اما به طور کلی، طی این مدت، فضای دانشگاه را چگونه ارزیابی کردید و فکر می کنید چه الزاماتی باید برای ارتقای سطح کیفی دانشگاه در دستور کار قرار گیرد؟
همانطور که می دانید من زمانی عهده دار این مسئولیت شدم که با توجه به پایان تعطیلات تابستانی و نزدیکی به شروع سال جدید تحصیلی، برنامه ریزیهای پژوهشی و آموزشی در دانشگاه انجام شده بود. با این حال در ابتدای کار پس از بررسی و مطالعه و بر اساس آنچه در حکم انتصابم نیز بر آن تاکید شده بود، مانند لزوم برقراری ارتباط بیشتر با مراکز علمی و تحقیقاتی داخل و خارج از کشور، تغییراتی را در کادر مدیریتی دانشگاه ایجاد کردم. در مجموع افزایش تعداد استادان برای متناسب شدن نسبت استاد به دانشجو، ارتقای استادان، تکمیل هرم هیئت علمی و شفاف سازی در جذب، ارتقای سطح کیفی آموزشهای دانشگاه بخصوص برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و فعالسازی بیشتر مراکز تحقیقاتی و دفتر همکاریهای علمی دانشگاه را در اولویتهای کاری ام قرار داده ام و تاکید می کنم بخصوص ساماندهی وضع دانشجویان تحصیلات تکمیلی، مهمترین دغدغه من در دانشگاه است.
هر کدام از این محورها قابل بحث است. به شفاف سازی در جذب اشاره کردید؛ پیشتر این فرایند شفاف نبوده است؟
برای شفاف سازی بیشتر، آیین نامه جدیدی در هیئت اجرایی جذب تدوین شده است تا فرایند جذب، بیش از پیش قانونمند شود و مشخص باشد افراد برای جذب باید حائز چه امتیازاتی باشند و چه مراحلی را طی کنند.
آیا این جریان اخیر بورسیه های غیرقانونی به دانشگاه صنعت نفت نیز کشیده شده بود؟
بله. مسائلی بوده است که تصمیم گیری در خصوص آن بر عهده هیئت امنای دانشگاه است. فعلاً نمی خواهم در این زمینه اظهارنظر کنم.
بر ساماندهی وضع دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تاکید کردید. هم اکنون در مجموع چند دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای این دانشگاه مشغول به تحصیل اند؟
در حال حاضر در مجموع 2 هزار و 62 دانشجو در مقاطع مختلف در چهار دانشکده آبادان، اهواز، تهران و محمودآباد دانشگاه صنعت نفت مشغول به تحصیل اند که از این میان هزار و 563 نفر در مقطع کارشناسی، 462 نفر در مقطع کارشناسی ارشد و 37 نفر در مقطع دکترا تحصیل می کنند. به این ترتیب در مجموع 499 دانشجوی تحصیلات تکمیلی در این دانشگاه تحصیل می کنند. تعداد محل رشته ها هم در کارشناسی 11، در کارشناسی ارشد 14 و در دکترا 2 رشته است.
دانشگاه صنعت نفت از چه زمانی شروع به جذب دانشجوی دکترا کرد؟
حدود پنج سالی می شود که جذب دانشجوی دکترا در این دانشگاه آغاز شده؛ اما ابتدا این دانشجوها در رشته مهندسی شیمی به صورت مشترک با دانشگاه علم و صنعت و در رشته مهندسی نفت به صورت مشترک با دانشگاه صنعتی شریف جذب می شدند که با تمهیدات اندیشیده شده، این دانشگاه از سال گذشته در رشته مهندسی شیمی و از امسال در رشته مهندسی نفت به صورت مستقل، شروع به جذب دانشجوی دکترا کرد.
در برنامه های خود برای ارتقای سطح تحصیلات تکمیلی دانشگاه، افزایش تعداد رشته های دکترا را نیز مدنظر دارید؟
سطح آموزشی دانشگاه در دو رشته مهندسی نفت و مهندسی شیمی گرایش گاز که در آن دانشجوی دکترا نیز پذیرفته ایم، بسیار قوی است. برای افزایش رشته های این مقطع تحصیلی هم نه این که برنامه ای نداشته باشیم، اما بیشتر در این زمینه بر کیفی سازی سطح آموزشها تاکید دارم و نه رشد کمی. دانشجوی دکترا باید از همه امکانات مورد نیاز برای مطالعه و آزمایش و بحث و بررسی برخوردار باشد. با این حال فکر می کنم برخی رشته های میان رشته ای علوم انسانی که هم اکنون در دانشکده نفت تهران تدریس می شود مانند مدیریت پروژه یا حقوق نفت و گاز، قابلیت گسترش را تا مقطع دکترا دارند، اما با توجه به این که مدت زمان زیادی از ورود این رشته ها به دانشگاه نمی گذرد، طبق قانون و تکلیف وزارت علوم، امکان تعمیم رشته ای به مقطع دکترا پس از گذشت چند سال از ارائه آن رشته در مقاطع تحصیلی پایین تر و آماده شدن زیرساختها فراهم می شود. با این حساب تصور می کنم بتوانیم در سالهای آینده، مقطع دکترا را برای حدود چهار رشته دیگر نیز تعریف کنیم.
ورودیهای امسال دانشگاه چند نفر هستند و کیفیت ورودی آنها چیست؟
در مجموع 500 نفر. از این میان، 282 نفر به مقطع کارشناسی دانشگاه وارد شدند که از این تعداد نیز 70 نفر دارای معدل 18 تا 19 و 167 نفر دارای معدل 19 تا 20 بودند؛ به عبارت دیگر معدل 84 درصد ورودیهای مقطع کارشناسی دانشگاه صنعت نفت در سال جاری، بیش از 18 بوده است. همچنین هشت نفر از 10 نفر رتبه برتر پذیرفته شده در کنکور کارشناسی ارشد سال گذشته در رشته مهندسی نفت گرایش مخزن از فارغ التحصیلان دانشگاه صنعت نفت بوده اند.
نسبت دانشجویان زن و مرد در دانشگاه صنعت نفت به چه ترتیبی است؟
از مجموع 500 نفر ورودی امسال، 399 نفر آقا و 101 نفر خانم هستند.
چرا در اواخر دولت دهم، جذب دانشجویان خانم در دانشگاه صنعت نفت ممنوع شد؟
خب به هر حال دولت گذشته، دانشگاه را مکلف کرد دانشجوی خانم جذب نشود. توجیه آنها این بود که رشته های مربوط به نفت، عملیاتی است و کار برای خانمها در مناطق عملیاتی امکانپذیر نیست.
اما همه رشته های تحصیلی مرتبط با نفت، به کار در مناطق عملیاتی منجر نمی شود.
درست است. البته برخی رشته های ما از جنس اقماری و کاملا مردانه است مثل حفاری که هیچگاه حتی الان نیز دانشجوی خانم برای این رشته ها نمی گیریم، اما در بسیاری از رشته های دیگر، تحصیل خانمها مشکلی ندارد.
در مجموع چه مدت از جذب خانمها جلوگیری شد؟
دانشگاه صنعت نفت بر اساس این تکلیف، سال تحصیلی 91-92 هیچ دانشجوی خانمی جذب نکرد. این طرح فقط برای یک سال اجرایی شد و با روی کار آمدن دولت یازدهم و وزارت مهندس زنگنه، این محدودیت برداشته شد.
یادم هست در جلسه معارفه شما، آقای وزیری هامانه بر متناسب سازی نظام آموزشی دانشگاه با نیازهای صنعت نفت بسیار تاکید داشتند. فکر می کنید سطح آموزشی دانشگاه صنعت نفت تا چه میزان می تواند پاسخگوی نیازهای این صنعت باشد؟
ببینید، آموزش در هر چهار دانشکده دانشگاه صنعت نفت شامل دانشکده های نفت تهران، محمودآباد، اهواز و آبادان در حوزه رشته های مورد نیاز صنعت نفت است و در این دانشگاهها رشته های عمومی تدریس نمی شود. بنابراین، همه رشته ها در این مسیر تعریف شده اند، اما در بعضی رشته ها هم موازی کاری داریم و به این منظور، بازنگری در چینش رشته محلهای تحصیلی را در دستور کار قرار داده ایم؛ البته در دانشکده نفت تهران تغییر چندانی نخواهیم داشت.
یعنی رشته هایی که ارائه آنها به نوعی موازی کاری با دانشگاههای دیگر است، حذف می شوند؟
ما معتقدیم اگر دانشگاه دیگری در سطح کشور در رشته خاصی به خوبی فعالیت می کند و آموزشهای کیفی متناسبی ارائه می دهد، دیگر نیازی نیست دانشگاه صنعت نفت نیز روی همان رشته تمرکز کند. به عبارت دیگر، مایلیم بیشتر به رشته هایی ورود کنیم که در دانشگاههای دیگر تدریس نمی شود.
سالها پیش دانشجویان دانشگاه صنعت نفت پس از فراغت از تحصیل، جذب وزارت نفت می شدند، اما این روند ادامه نیافت. در حال حاضر فارغ التحصیلان این دانشگاه به استخدام وزارت نفت درمی آیند؟
درست است. تا چند سال پیش صد در صد فارغ التحصیلان دانشگاه صنعت نفت جذب می شدند اما بعدها به دلیل تغییر در شرایط و مجوزهای استخدامی از یک سو و ورود دانشگاههای دیگر به رشته های مربوط به صنعت نفت، این روند متوقف و صفی از فارغ التحصیلان برای استخدام در وزارت نفت تشکیل شد. در حال حاضر تنها گروه الف فارغ التحصیلان دانشگاه صنعت نفت که شامل دانشجویان ممتاز و نخبه این دانشگاه است، اولویت استخدام دارند و بدون گذراندن فرآیند استخدامی، جذب وزارت نفت می شوند.
کاربردی نبودن دروس دانشگاهی، یکی از مشکلات نظام آموزشی ماست. فکر می کنید فارغ التحصیلان دانشگاه صنعت نفت، تا چه میزان برای ورود به بازار کار آمادگی دارند؟
جالب است بدانید میزان ماندگاری دانشجویان دانشگاه صنعت نفت در داخل کشور به نسبت فارغ التحصیلان دیگر دانشگاههای معتبر بیشتر است، زیرا دانشجویان ما خیلی سریع جذب کار می شوند. گذراندن دوره های کارورزی و تدریس توسط استادانی که بعضا خود از مدیران صنعت نفت هستند و با این صنعت از نزدیک آشنایی کامل دارند از عواملی است که به پرورش حرفه ای و کاربردی دانشجویان دانشگاه صنعت نفت کمک می کند؛ از این روست که دانشجویان این دانشگاه به آموزشهای بدو استخدام کمتری نیاز دارند. متاسفانه برخی به دانشگاه صنعت نفت به چشم مصرف کننده نگاه می کنند، در حالی که هزینه برای دانشگاه در حکم سرمایه گذاری است و اگر بتوانیم شرایطی را برای تحصیل بدون دغدغه و کیفی دانشجویان فراهم کنیم، این دانشجویان می توانند بلافاصله پس از فراغت از تحصیل در صنعت نفت حضور پیدا کرده و برای برطرف شدن مشکلات مبتلابه صنعت تلاش کنند. شما نگاه کنید در تمام دنیا در کنار شرکتهای معتبر بین المللی، دانشگاهی فعالیت می کند. در همین اطراف، شرکت آرامکو عربستان یا شرکتهای نفت کویت، قطر و عمان در کنار خود دانشگاهی دارند. برای همین هم هست که بر ضرورت ارتقای کیفی سطح آموزشی دانشگاه بخصوص برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی تاکید و تعصب دارم. وضع فعلی دانشجویان دکترا به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
از لحاظ برخوردار نبودن از امکانات آموزشی یا دغدغه های معیشتی؟
هر دو. متاسفانه مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی طی سالهای اخیر چندان فعال نبوده اند و این در حالی است که استفاده حداکثری از ظرفیتهای آزمایشگاهی و تحقیقاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی الزامی است. باید به سمتی حرکت کنیم که چراغ مراکز تحقیقاتی دانشگاه، شبانه روز روشن باشد. در سالهای تحصیلم در انگلیس به یاد دارم یکی از همدوره ای هایم که در حال حاضر استاد تمام دانشگاه معتبری در آمریکاست، 76 شبانه روز در دانشگاه ساکن بود. دانشجو اگر دغدغه ای نداشته باشد و بستر آموزشی هم فراهم باشد، تمام هم و غم خود را صرف درس و مطالعه می کند. تعداد استادان باید متناسب با دانشجویان باشد، امکانات آموزشی به طور کامل فراهم و مهمتر از همه دغدغه های معیشتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی برطرف شود.
الان دانشجویان دکترا ماهانه چه قدر دریافت می کنند؟
کمتر از 400 هزار تومان! من در زمان تحصیل در لندن که از گرانترین شهرهای دنیا هم به شمار می رود، ماهانه 1263 پوند از دانشگاه دریافت می کردم که 900 پوند آن، صرف اجاره خانه و 100 پوند نیز برای هزینه های آب و برق و ... مصرف می شد؛ با 263 پوند باقیمانده نیز اگرچه متاهل بودم و دو فرزند داشتم، اما زندگی دانشجویی سپری می شد زیرا نگرانی از افزایش ناگهانی فیمتها وجود نداشت. آنجا قیمتها با گذشت 6 ماه دچار نوسان نمی شد، اما اینجا روی هیچ چیز نمی توان حساب کرد. قیمت از کوچه ای به کوچه دیگر متفاوت است و هر روز هم تغییر می کند. می خواهم بگویم زندگی در لندن با آن میزان دریافتی و با وجود تاهل، از گذران زندگی در تهران آن هم برای یک فرد مجرد آسان تر است. خب ما با پرداخت 400 هزار تومان، چگونه انتظار داریم تنها دغدغه دانشجویمان، درس و تحصیل باشد؟ با شرایط زندگی فعلی، دریافتی این دانشجویان باید دست کم ماهانه 1,5 میلیون تومان باشد. از سوی دیگر دقت کنید دانشجویان دکترا در سنی هستند که معمولا ازدواج کرده اند و این به مشکلات معیشتی آنان اضافه می کند و اگر فرزندی هم داشته باشند که این مشکلات دوچندان می شود.
چه فکری برای بهبود این شرایط دارید؟ قاعدتا تعیین میزان دریافتی دانشجویان جزو اختیارات شما نیست.
بله، بودجه دست ما نیست. ما صرفا پیشنهاد دهنده ایم؛ اما پیشنهاددهنده ای پیگیر. قطعا در این زمینه به نامه نگاری اکتفا نمی کنیم و برای به نتیجه رسیدن در این زمینه تمام تلاش خود را به کار می گیریم. باید به این نکته هم اشاره کنم که شرایط کشور، شرایط خاصی است و من در جلسه ای با وزیر نفت نیز تاکید کردم که دانشگاه قرار است باری از دوش صنعت بردارد نه این که به بارهای موجود بیفزاید. ما شرایط موجود را درک می کنیم اما درعین حال به کاهش تحریمها و مدیریت مهندس زنگنه برای ساماندهی صنعت نفت و برطرف شدن مشکلات بسیار امیدوارم. آنچه مسلم است اعتباری که می خواهیم برای خرید نخود و برنج نیست؛ من شبانه روز به دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فکر می کنم و اگر اعتباری برای دانشگاه تقاضا می شود، به جز تامین هزینه های جاری، تنها برای ساماندهی وضع این دانشجویان است. به هر حال نزدیک 50 درصد بودجه ما برای حقوق و دستمزد صرف می شود؛ صد در صد دانشجویان دانشکده های اهواز، آبادان و محمودآباد و بیش از 70 درصد دانشجویان دانشکده نفت تهران را اسکان می دهیم؛ روزانه سه وعده غذا به دانشجویان می دهیم و علاوه بر اینها، کتابهای آنها را تامین کرده و کمک هزینه ای هم به آنان پرداخت می کنیم.
نمی توان از ظرفیتهای بخش خصوصی برای حمایت از دانشجویان تحصیلات تکمیلی استفاده کرد؟
چرا؛ اتفاقا در این زمینه مذاکراتی با فعالان بخش خصوصی داشته ایم. در حال تدوین طرحی هستیم که بر مبنای آن، دانشجویان دکترا توسط شرکتهای خصوصی حمایت شوند به طوری که دانشجو در زمینه مورد نیاز آن شرکت، فعالیت پژوهشی می کند و در مقابل حقوق و مزایا می گیرد. شرکتهای خصوصی هم از این حیث بسیار بهره مند می شوند؛ زیرا پرداخت ماهانه یک تا 2 میلیون تومان برای یک شرکت، رقم چندانی نیست درحالی که به ازای این مقدار، تا حدود زیادی از مزایای تحقیقات و پژوهشهای دانشجو بهره مند می شوند. حتی چند شرکت خصوصی برای فعالسازی مراکز تحقیقاتی نیز ابراز تمایل کرده اند که به ازای این اقدام، از امکانات مراکز تحقیقاتی ما استفاده کنند. ظرفیتهای بی شماری در این زمینه وجود دارد و باید این ظرفیت مغفول مانده را فعال کنیم.
