تولید اقتصادی با ادغام خودروسازها ادامه می یابد

این در حالی است که اواخر 1920م نزدیک به 300 خودروساز در جهان در حال فعالیت بودند که در دهه‌های اخیر این رقم به میزان نزدیک به 0/1 تقلیل پیدا کرده است. با این حال، همین میزان نیز در سال‌های گذشته در 7 گروه خودروسازی بزرگ یعنی جنرال‌موتورز، تویوتا، فورد، رنو، نیسان، فولکس واگن و دایلمر کرایسلر تجمیع شدند که بیش از 70درصد از فروش جهانی خودرو و لوازم یدکی را در اختیار گرفتند و همچنان در حال ادغام هستند.
«جیانی آنجلی»، که نزدیک به 30سال ریاست گروه خودروسازی فیات را بر عهده داشت در سال 1987م پیش‌بینی کرده بود تا پایان سال 1990م خودروسازان فعال در جهان با یکدیگر ادغام شده و تنها 12خودروسازی بزرگ در جهان به‌طور جدی فعالیت خواهند داشت که این پیشگویی درست از آب درآمد. در این میان صنعت خودرو ایران نیز با توجه به ساختار مشابه با صنعت خودرو جهان، باید رویه مشابهی را پیش گرفته و به ادغام شرکت‌های خودروسازی کوچک دست بزند. این در حالی است که خودروسازان کوچک در ایران با توجه به تیراژ محدود در فرآیند تولیدشان نه تنها به ارزش‌افزوده قابل توجهی دست پیدا نمی‌کنند، بلکه رویه تولید خودروهای داخلی را به سمت مونتاژکاری پیش برده و به تولید خودروهای فول سی‌کی‌دی (قطعات منفصله خودرو) دست می‌زنند.
وزیر صنعت، معدن و تجارت در تازه‌ترین اظهارنظر خود از خودروسازان کوچک خواست تا با ادغام در یکدیگر خودرویی با تیراژ بیش از صدهزار دستگاه تولید کنند. مهندس محمدرضا نعمت‌زاده در جدیدترین جلسه شورای سیاستگذاری خودرو با مطرح کردن این ایده اعلام کرده که در صورت این ادغام، هزینه‌های تمام شده تولید این محصولات به شدت کاهش یافته و امکان داخلی‌سازی بخش زیادی از قطعات این خودروها نیز وجود خواهد داشت. وی با اشاره به تجربیات کشورهای صاحب صنعت خودرو، تعداد زیاد خودروسازی در کشور را به صلاح ندانست و افزود: باید برای اقتصادی کردن تولیدات این صنعت به سمت ادغام و مشارکت حرکت کنیم. با توجه به اینکه چندین شرکت خودروسازی کوچک از جمله مدیران خودرو، کرمان خودرو، دیار خودرو، خودروسازی راین، خودروسازی مرتب و بهمن موتور با تیراژهای پایین به تولید انواع خودروی سواری مشغول هستند، بر این اساس پایین بودن تیراژ تولید این خودروها باعث افزایش هزینه‌های تمام شده تولید و افزایش قیمت فروش این خودروها در کشور شده است.
از سوی دیگر، پایین بودن تیراژ تولید این خودروسازها باعث شده به‌طور تقریبی تمام محصولات این شرکت‌های خودروسازی به‌صورت فول سی‌کی در کشور تولید شوند به‌گونه‌ای که قطعات این خودروها به‌طور کامل از کشورهای خارجی وارد و تنها در ایران مونتاژ می‌شوند. در این میان مهندس نعمت‌زاده از خودروسازان کوچک انتقاد کرده که کار شما در واردات قطعات از خارج از کشور و مونتاژ کاری صرف برخلاف مصالح بخش صنعت کشور است، زیرا این کار ارزش‌افزوده‌ای در کشور ایجاد نکرده و تنها باعث وابستگی ما به صنعتگران خارجی برای تامین قطعات شده است. بر این اساس وزیر صنعت، معدن و تجارت از خودروسازان کوچک خواسته در زمینه نحوه ادغام با یکدیگر بررسی‌های لازم را انجام داده و پیشنهاد عملی خود را به این وزارتخانه ارائه کنند.

افزایش بهره‌وری با ادغام
ایده ادغام خودروسازان سال‌هاست که در صنعت خودروسازی ایران مطرح است. همان دورانی که رضا ویسه، ریاست سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران را برعهده داشت، این ایده را به‌طور جدی پیگیری کرد؛ ایده‌ای که در نهایت در عمر دولت هشتم به سرانجام نرسید. این طرح از همان ابتدا موافقان و مخالفان بسیاری داشته و دارد. موافقان تنها راه نجات صنعت خودروسازی را ادغام شرکت‌های بزرگ خودروسازی کشور می‌دانند و مخالفان بر ایجاد انحصار در صورت ادغام خودروسازان تاکید می‌کنند.
مدیرعامل سابق شرکت خودروسازی سایپا و عضو کنونی کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز در سال‌های 86 و 88، خواستار ادغام خودروسازان با یکدیگر شده و این فرآیند را به‌عنوان یکی از راه‌حل‌های بهبود وضع این صنعت ارزیابی کرده بود. راه‌حلی که به‌زعم وی، باعث رشد بهره‌وری و جلوگیری از دوباره‌کاری‌های پرهزینه و زمانبر می‌شود. با این حال منظور وی در گذشته ادغام خودروسازان بزرگ بوده که می‌توان علت تجمیع خودروسازان بزرگ را به ادغام خودروسازان کوچک تعمیم داد.
به باور مهرداد بذرپاش، نخستین دلیل برای ادغام، ظرفیت‌های خالی در خودروسازی‌های بزرگ کشور بوده است. وی معتقد است منظور تنها ظرفیت تولید نبوده و ظرفیت‌های قطعه‌سازی، مهندسی، تحقیقاتی، مالی و سرمایه‌گذاری، فنی و فناوری، فروش و خدمات پس از فروش، بیمه و هزاران ظرفیت خوب دیگری که ایجاد شده ولی هنوز هم به شکل موازی ایجاد می‌شود و بهره‌وری راکاهش می‌دهد. نتیجه این که نه مشتری راضی است، نه خودروساز و نه دولت.
دلیل دیگر نماینده مردم تهران در مجلس، تجربه شرکت‌های باسابقه و پیشروی خودروسازی جهان است. وی بیان می‌کند در عصر کنونی شرکت‌های پیشرو به این نتیجه رسیده‌اند به جای رقابت با یکدیگر شراکت و اتحاد استراتژیک داشته باشند. چون اگر رقابت حالت فرسایشی پیدا کند، منابع را اتلاف می‌کند و چون منابع (چه مواد اولیه و چه بازارها) محدود است، منافع بلندمدت بنگاه‌ها اقتضا می‌کند شریک‌های خوبی باشند تا رقیب‌های خوب. با این حال پیشنهاد ادغام خودروسازان با یکدیگر با مخالفت مستقیم علی‌اکبر محرابیان، وزیر صنایع و معادن وقت و مجلس روبه‌رو شد.
سیدحسین هاشمی، رییس کمیسیون صنایع مجلس هشتم نیز به‌عنوان یکی از مخالفان این طرح در سال 90تاکید کرده بود که وقتی در دنیا دو شرکت خودروساز قصد ادغام شدن را دارند، درخصوص مسائل مالی، وضعیت بازار و سایر موارد تحقیق و بررسی انجام می‌دهند تا نقاط مشترک خود را پیدا کنند و بتوانند زمانی که ادغام شدند هزینه‌های بخش‌های مشترک را کاهش دهند. با این حال به نظر می‌رسد موافقان ادغام خودروسازان با یکدیگر درحال‌حاضر بیشتر بوده که نیازمند کارشناسی و برنامه‌ریزی درست و منسجم است.

ادغام با ارائه مشوق‌های اقتصادی
در همین حال دبیر انجمن خودروسازان با تاکید بر لزوم ادغام شرکت‌های خودروساز کوچک کشور گفت: ارائه مشوق‌های اقتصادی از سوی دولت به خودروسازان و قطعه‌سازان، به تسریع ادغام شرکت‌های کوچک و خلق تولیدکنندگان خودرو با تیراژ بالا منجر می‌شود.
احمد نعمت‌بخش با اشاره به جلسه هفته گذشته شورای سیاستگذاری خودرو با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: به دنبال صحبت‌ها و تصمیم‌های این جلسه و با تاکید شخص وزیر، راهکارهای ادغام شرکت‌های خودروساز کوچک و با تیراژ کم مورد بررسی قرار گرفت.
وی تصریح کرد: پیشنهادی مبنی بر ادغام شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز از آن جهت مطرح شد که درحال‌حاضر بیش از 28 شرکت خودروساز در کشور وجود دارد اما میزان تولید برخی از آنها تنها 10هزار دستگاه خودرو در سال است. نعمت‌بخش با اشاره به اینکه در صورت ادغام شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز در کشور، امکان رقابتی‌تر شدن و تولید بیشتر خودرو فراهم می‌شود، اظهارکرد: بالا بردن تیراژ خودرو در کارخانه‌ها موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شود. وی با تاکید بر اینکه دولت می‌تواند برای ادغام شرکت‌های کوچک خودروساز و قطعه‌ساز و سرعت بخشیدن به این روند، مشوق‌های مختلفی از جمله مشوق‌های مالیاتی ارائه دهد، گفت: البته برای اجرایی‌شدن سیاست ادغام شرکت‌های کوچک و خلق کارخانه‌های بزرگ، چند سالی زمان لازم است و این رویداد در کوتاه‌مدت محقق نمی‌شود.

همکاری با کشورهای صاحب‌نام در تولید
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز به عنوان یکی دیگر از موافقان این طرح، ادغام کارخانه‌های خودروسازی را مثبت ارزیابی کرد و گفت: البته دولت باید امکان شکل‌گیری قطب‌های جدید خودروسازی با مشارکت کشورهای صاحب‌نام را فراهم کند تا شاهد ایجاد رقابت در بازار باشیم. موید حسینی‌صدر در ارتباط با پیشنهاد وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر ضرورت ادغام کارخانه‌های خودروسازی کشور افزود: در تمام دنیا تجربه ادغام کارخانه‌های کوچک با موفقیت همراه بوده و بنده نیز با این پیشنهاد کاملا موافق هستم. وی حضور بخش خصوصی در صنعت خودروسازی را امری ضروری دانست و تصریح کرد: دولت باید همگام با ادغام خودروسازی‌ها، قطب‌های جدید را با مشارکت بخش خصوصی در مناطق کمتر توسعه یافته تشکیل دهد. با توجه به اینکه پیش از این طرح‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت یازدهم درخصوص صنعت خودرو تاکنون موجب افزایش تیراژ تولید و تغییر ساختاری در این صنعت شده است، به نظر می‌رسد فرآیند ادغام خودروسازان کوچک با یکدیگر نیز دور از انتظار نباشد.
با این حال اجرایی کردن این طرح نیز به موافقت خودروسازان خصوصی بستگی دارد تا در کنار بسترسازی مناسب تولیدکنندگان کوچک بتوانند در سایه ادغام با یکدیگر موانع توسعه صنعت را از پیش‌رو بردارند.