یادداشت

راهکارهای کاهش فرار مالیاتی

فرار مالیاتی یکی از معضلاتی است که اکثر نظام های مالیاتی کمابیش با آن روبرو هستند. از زمانی که روم باستان بر ثروتمندان شهر مالیات وضع کرد، آنها سعی داشتند تا دارایی‌های خود را از دسترس قوانین داخلی دور کنند.

بانک و صنعت، در دوران جدید نیز برخی افراد اموال خود را به جاهای به اصطلاح امن مالیاتی منتقل می‌کنند از جزایر ویرجین بریتانیا گرفته تا لوکزامبورگ و سی‌شلز. برآوردها نشان می دهند، 22 درصد ثروت مالی کشورهای آمریکای لاتین در خارج از کشور نگهداری می شود. این رقم برای آفریقا حتی بیشتر و حدود 30 درصد است. فرار از پرداخت مالیات بر املاک یکی از متداول‌ترین دلایل استفاده‌ از بهشت‌های مالیاتی است.همچنین بعضی ازسرمایه‌گذاران در بازار املاک در کشورهایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که مالیات بر ملک در قانون آنها معنایی ندارد. 

فرار مالیاتی به هر گونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک مودی مالیاتی به منظور طفره رفتن از پرداخت مالیات یا کمتر پرداخت نمودن آن گفته می‌شود.شایع ترین زمینه های پیدایش فرار مالیاتی عبارتند از: ضعف، پیچیدگی یا ابهام قوانین و ضمانت‏های اجرایی، بینش ها و باوهای غلط شهروندان درخصوص مالیات وآثار آن،عدم مبادله کامل اطلاعات و ضعف سیستم نظارت وپیگیری در اخذ مالیات، وجود معافیت های وسیع متنوع و رویه ها وشیوه های ناکارآمد مالیات ستانی، فقدان خود اظهاری وتسلیم داوطلبانه آن، نرخ مالیات و بار مالیاتی، درآمد مالیات دهندگان، نرخ های تورم و بیکاری، آزادسازی تجاری، اندازه دولت. 
مواجهه با فرار مالیاتی طیفی از اقدامات سخت وقهری مانند برخوردهای قضایی وتعقیب قضایی مجرمان تا اقدامات تشویقی مانند اعطای معافیت به مودیان خوش حساب را در برمی گیرد.برخی از راهکارهای کاهش فرار مالیاتی عبارتند از: 
شفافیت اقتصادی: به معنای دردسترس بودن داده‌های بیشتر و بهتر در مورد وضعیت مالی بانک‌ها و سایر نهادهای اقتصادی است. یکی از آثارشفافیت اقتصادی، پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری و کاهش اقتصاد زیر زمینی است، جایی که مالیاتی داده نمی شود وفرار مالیاتی گسترده ای در آن وجود دارد.
اصلاح قوانین و ایجاد ضمانت های اجرایی:قوانین مالیاتی باید شفاف، روشن وساده باشند، حجم زیادی از دستورالعمل‏ها آیین نامه ها، شبوه نامه های اجرایی می تواند زمینه ساز فرار مالیاتی باشد.از این گذشته برای اجرای قوانین باید ضمانت اجرایی وجود داشته باشد تا هزینه ریسک فرار مالیاتی برای افراد بالا باشد.
طراحی سیستم مالیاتی مناسب:در یک سیستم مالیاتی باید مالیات بر حسب توانایی مالیات دهندگان تعیین شود،مالیات ها باید عادلانه، قابل پرداخت، مشخص ومنعطف باشد.نظام مالیاتی باید از انواع مختلف مالیات با نسبت متعادل تشکیل شود. مالیات نباید مانع پیشرفت تجارت وصنعت شود.آگاهی به حقوق ومشکلات مالیات دهندگان نیز از جمله مهم ترین ویژگی های نظام مالیاتی کارآمد است.
گسترش فرهنگ مالیاتی:فرهنگ مالیاتی مجموعه ای از باورها، بینش ها، افکار ورفتار افراد در خصوص مالیات است،طبیعتا هر مقدار فرهنگ مالیاتی عمیق وریشه دار باشد تلاش برای فرار مالیاتی کمتر خواهد شد.
مشخص بودن شیوه های هزینه کردن مالیات:باید شیوه های هزینه کردن مالیات برای شهروندان مشخص باشد وتاثیرات آن را بر زندگی روزمره خود ببینند.
اصولا فرار مالیاتی پدیده ای کلان و چند وجهی است،یعنی زمانی که می خواهیم از فرار مالیاتی صحبت کنیم باید علاوه بر مسائل اقتصادی به عوامل و زمینه های اجتماعی،فرهنگی و روانشناختی مانند چگونگی تاثیر رفتار دیگران، هنجارهای اجتماعی، اهمیت نهادها،چگونگی سازماندهی بازارها توسط مردم و.. نیز توجه کنیم. فرار مالیاتی به هر روش وشیوه ای که باشد پدیده ای ضد اجتماعی و مغایر منافع عمومی است وفرصت جایگزینی امکانات ومنابع برای شهروندان را از بین می برد و راه توسعه را سد می کند.

سازمان امور مالیاتی