افزایش ظرفیت تولید نفت غرب کارون همراه با احیای هورالعظیم

تالاب هورالعظیم که در سال 92 و پیش از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید با هدف توسعه زیرساخت های نفتی خشک شده بود با اقدام های وزارت نفت در سال های اخیر در کنار افزایش ظرفیت تولید در میدان های غرب کارون احیا شد.

به گزارش بانک و صنعت، میدان های نفتی غرب کارون به عنوان جوان ترین میدان های نفتی ایران شناخته می شوند. تا آنجا که توسعه این میدان ها و افزایش ظرفیت تولید نفت از آنها به عنوان اولویت های اصلی وزارت نفت مطرح می شود. با توجه به این اهمیت، تولید نفت از 5 میدان آزادگان شمالی و جنوبی، یاران شمالی و جنوبی و یادآوران در هفت سال گذشته از 70 هزاربشکه در روز در مرداد سال 1392 به حدود 370 هزاربشکه در روز افزایش یافته که نشان دهنده افزایش 430 درصدی برداشت نفت از این میدان مشترک از سوی ایران است.

با این حال وزارت نفت در تلاش است تا با اجرای قراردادهای نگهداشت و افزایش تولید، این رقم را افزایش دهد. همچنین با قراردادهایی که با دانشگاه های مطرح کشور به امضا رسیده، قرار است ضریب بازیافت از این میدان بیشتر شود.

به طور مثال از میدان آزادگان جنوبی که مطالعه افزایش ضریب بازیافت آن به انستیتو نفت دانشگاه تهران سپرده شده، خبرهای خوبی به گوش می رسد و برآوردها از افزایش 10 واحد درصدی ضریب بازیافت از لایه سروک این میدان حکایت دارد.

اما تولید در میدان های مشترک غرب کارون مشکلات دیگری را نیز به همراه دارد. اغلب این میدان ها بر روی تالاب هورالعظیم واقع هستند و از همین رو تجهیزات و تاسیسات نفتی باید بر روی این پهنه آبی مستقر باشند.

از همین رو در دولت دهم و در سال 1389 وزارت نفت وقت، به منظور انجام فعالیت های حفاری و بهره برداری، با مسدود کردن دریچه های خروجی از مخزن شماره 2 به شماره 3 و نیز انحراف زه آب های کشاورزی وارد شده به حوضچه شماره 4، عملاً حوضچه ها یا مخازن 3، 4 و 5 را به طور کامل خشک کرد. این اقدام علاوه بر صدمات جبران ناپذیر به اکوسیستم تالاب، کانون های ریزگرد را هم فعال کرد.

تا آنجا که در سال 92 به گواهی تصویرهای ماهواره ای تالاب هورالعظیم به طور کامل خشک شده بود اما از نیمه دوم سال 1392 با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، علاوه بر طرح دعوی قضایی علیه مجریان میدان های غرب کارون، جلسات متعددی با حضور مقام های ارشد وزارت نفت برای بازگشایی دریچه های مخزن شماره 2 به شماره 3 برگزار شد.

در نهایت در سال آبی 93 ـ 94 و 94 ـ 95 در هر سال 1.8 میلیارد مترمکعب رهاسازی آب انجام شد. به این ترتیب آبگیری حوضچه شماره 3 در اوایل دی ماه 1393 آغاز شد.

در خصوص مساحت آبگیری شده لازم به ذکر است تا سال 1392، حوضچه ها یا مخازن 1 و 2 دارای حداقل آب و شرایط ماندابی و مرگ اکوسیستمی بوده و مخازن 3، 4 و 5 نیز کاملاً خشک شده بود. در حالی که بعد از آن علاوه بر اینکه دریچه های مسدود شده بازگشایی شدند، با نصب 40 پل (کالورت) بر روی جاده های احداث شده، لایروبی ورودی ها به تالاب و جلوگیری از خروج آب تالاب به خارج از مرز، رهاسازی برنامه ریزی شده آب از سد کرخه، هورالعظیم جان تازه ای گرفت.

این آمارها در حالی نشان دهنده احیای تالاب هورالعظیم در دولت تدبیر و امید است که همواره منتقدان مسئولیت خشک شدن این تالاب در سال های پیش از 92 را بر گردن دولت یازدهم و دوازدهم می اندازند.

اکنون تصاویر ماهواره ای تالاب هورالعظیم از مستندات غیرقابل انکاری است که به خوبی می تواند وضعیت تالاب را در مقایسه با قبل نشان دهد و از طریق آن می توان روند آبگیری را به صورت ماهیانه یا فصلی بررسی و مشاهده کرد.

مقایسه تراز آب تالاب هورالعظیم در سال 98 با زمان مشابه در اردیبهشت 97 نشان می دهد که ارتفاع آب به میزان دو متر و شصت و هشت سانتیمتر افزایش یافته است. بررسی داده های تراز آب این تالاب در 30 سال گذشته نیز نشان می دهد که چنین افزایشی در تراز آب این تالاب در دهه 90 میلادی بوقوع پیوسته است و می توان گفت که شرایط فعلی این تالاب از نظر میزان آب موجود در آن، مشابه شرایط بیش از بیست سال پیش است.

مقایسه تصاویر اخیر ماهواره ای از این تالاب در مقایسه با تصاویر اردیبهشت سال گذشته همچنین نشان دهنده گسترش پهنه آبی این تالاب است. تصاویر سال گذشته از این تالاب نشان می دهد که بخش عراقی این تالاب در قسمت های جنوبی کاملا خشک شده و در بخش شمالی نیز در حال خشک شدن است. با این همه، بخش ایرانی این تالاب با توجه به تغییر سیاست های کشور در خصوص تامین حق آبه این تالاب از سال 1393 شرایط بهتری یافته و آبگیری شده است.

این در حالی است که وزارت نفت ایران نه تنها تالاب را در سمت خود خشک نکرده بلکه در برداشت خود از این میدان های مشترک از کشور همسایه نیز پیشی گرفته است.

به گفته بیژن زنگنه ایران در حالی روزانه 370 هزار بشکه نفت از غرب کارون برداشت می کند که سهم عراق از برداشت از این میادین با وجود خشکی هورالعظیم در آن سمت، 250 هزار بشکه در روز است.

این تالاب در سال های گذشته به دلیلی کمبود ورودی آب در مسیر نابودی قرار گرفته بود به طوری که بخش جنوبی آن کاملا خشک شده و تنها بخش شمالی آن باقیمانده بود که این موضوع نقش موثری در تشدید طوفان های ریزگرد در منطقه خوزستان داشت.

البته آبگیری در این تالاب در کنار فعالیت های توسعه ای صنعت نفت همچنان ادامه دارد و برای فصل تابستان حدود 400 میلیون مترمکعب حقابه برای هورالعظیم در نظرگرفته شده بود که تنها در ماه های تیر و مرداد، 267 میلیون مترمکعب از آن به عنوان حقابه تالاب از سد کرخه رهاسازی شده است.

بر اساس تحلیل تصاویر ماهواره ای هم اکنون، بالغ بر 929.3 کیلومترمربع معادل 66.4 درصد سطح تالاب پوشیده از آب، 341.7 کیلومترمربع معادل 24.4 درصد پوشیده از گیاه و تنها 128.7 کیلومترمربع معادل 9.2 درصد پوشیده از خاک و خالی است، بنابراین بیش از 90 درصد سطح تالاب آبگیری شده که این وضع در این فصل بی سابقه بوده و ناشی از برنامه ریزی دقیق خروجی سد در سال گذشته و ابتدای امسال در اسفند و فروردین ماه است که سبب آبگیری کامل تالاب هورالعظیم شده است.