ارتقای فرهنگ مالیاتی رسالتی برای همه

هر کس در هر کجای جهان تاکنون مالیاتی پرداخت کرده باشد حداقل دو پرسش را در ذهن خود مرور کرده است: «چرا باید مالیات بدهم؟ مالیات من کجا هزینه می شود؟».

بانک و صنعت، اینکه فرد به قوانین مالیاتی تمکین کند یا از آن فرار کند، تا حد زیادی به پاسخ ارائه شده به این پرسش ها بستگی دارد. پاسخ پرسش اول تقریبا بر همگان روشن است. حتی دانش آموزان کم سن و سال هم از فلسفه و چرایی اخذ مالیات بی اطلاع نیستند و می دانند که فرض بر این است که دولت درآمدهای مالیاتی را صرف تامین هزینه های عمومی و ایجاد زیرساخت ها و امکانات مورد نیاز جامعه کند. مشکل اما مربوط به پرسش دوم است. ارائه پاسخ مستدل و قانع کننده به پرسش دوم است که به مالیات دهندگان اطمینان می دهد پول هایی که از آنها در قالب مالیات ستانده شده است در جای درستی مصرف می شود. معمولا کشورهایی که پاسخ های دقیق تر و شفاف تری به این پرسش ها می دهند راه کم پیچ و خم تری برای افزایش تمکین مالیاتی و مقابله با فرار مالیاتی در پیش دارند.
مادامی که اعضای یک جامعه قانع شده باشند که با پرداخت مالیات در فرایند تامین بودجه‏ها و هزینه ‏های عمومی کشور مشارکت کرده اند، می‏توان اتنظار داشت دولت ها در جمع آوری منابع درآمدی دولت برای تامین هزینه‏های عمومی با چالش کمتری دست و پنجه نرم کنند. اینجا است که باید گفت مالیات اگرچه در بدو امر موضوعی کاملا پولی و اقتصادی به نظر می‏رسد، اما زیربنای آن یکسره فرهنگی است. تجربه نشان داده است که اگر بتوان مردم را نسبت به ضرورت و آثار سازنده مالیات بر جامعه آگاه کرد، برای جلوگیری از جرایم و تخلفات مالیاتی نیازی به تشدید تدابیر الزام‏آور قانونی نخواهد بود. این مهم زمانی رخ می‏ نماید که مردم مطمئن شوند که پرداخت مالیات مترادف توسعه اقتصادی، توسعه خدمات درمانی، خدمات آموزشی، افزایش رفاه جامعه و افزایش امنیت خواهد بود و در مقابل، فرار از مالیات به معنای دور شدن از این چشم‏اندازها است.
از همین روست که در بسیاری از کشورهای جهان اطلاع رسانی درباره نحوه هزینه کرد درآمدهای مالیاتی و به طور کلی بودجه از سوی دولت از اهمیت زیادی برخوردار است و دولت ها می کوشند با ارائه آمار و ارقام و نمودار به اطلاع شهروندان خود برسانند که با مالیات های اخذشده از آنها چه کرده اند. دولت ها در اکثر کشورها دقیقا به اطلاع مودیان می رسانند که چند درصد از مالیات آنها مثلا صرف تامین هزینه های بهداشت و سلامت شده است، چند درصد صرف تامین امنیت و مصارف نظامی شده است، چند درصد صرف تامین حقوق بازنشستگان شده است و .... ارائه این اطلاعات باعث می شود مودی از نقشی که در تامین هزینه های عمومی جامعه ایفا کرده است آگاه شود و نسبت به مقوله مالیات با مسئولیت پذیری بیشتری برخورد کند و فرایند ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات را با صداقت و رغبت بیشتری انجام دهد.
در ایران نیز به موازات تلاش برای رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی و تاکید بر درآمدهای مالیاتی، تلاش هایی در جهت ارتقای فرهنگ مالیاتی و اطلاع رسانی درباره نحوه هزینه کرد درآمدهای مالیاتی صورت گرفته است. از جمله این تلاش ها می توان به سیاست سازمان امور مالیاتی برای اطلاع رسانی دقیق درباره میزان درآمدهای مالیاتی پرداخت شده به نهادهایی مثل شهرداری ها و وزارت بهداشت و درمان اشاره کرد.
در توضیح این مطلب باید گفت قانونگذار در مورد برخی از انواع مالیات ها مثل مالیات بر ارزش افزوده و یا مالیات بر کالاهای آسیب رسانی مثل نوشابه و سیگار از همان ابتدا محل هزینه کرد درآمدهای حاصل از این نوع مالیات ها را مشخص کرده است. مثلا مقرر شده است که از مجموع درآمدهای حاصل از مالیات بر ارزش افزوده 3 واحد درصد به حساب شهرداری ها و دهیاری ها واریز شود و یک واحد درصد نیز به وزارت بهداشت و درمان پرداخت شود. مسئولان و مدیران سازمان امور مالیاتی در سراسر کشور نیز پیوسته نسبت در مورد میزان درآمدهای پرداخت شده در هر استان به حساب شهرداری ها و دهیاری ها و وزارت بهداشت و درمان به صورت دقیق اطلاع رسانی کرده اند.
از جمله این تلاش ها می توان به تبلیغات محیطی اخیر سازمان امور مالیاتی در تیرماه 1398 اشاره کرد که در آنها درباره سهم دستگاه های مختلف از درآمد حاصل از اخذ مالیات بر ارزش افزوده اطلاع رسانی شده است.
در هر صورت، باید توجه داشت که درآمدهای مالیاتی مستقیما به خزانه واریز می شود و قانونگذار هر ساله در ردیف های بودجه، محل هزینه کرد آنها را مشخص می کند. این بدان معنا است که بخش های مختلف جامعه از درآمدهای مالیاتی بهره مند می شوند. از این رو، می توان گفت وظیفه ارتقای فرهنگ مالیاتی و اطلاع رسانی دقیق درباره هزینه کرد درآمدهای مالیاتی یکسره بر دوش سازمان امور مالیاتی نیست و تمام نهادهایی که بخش قابل توجهی از بودجه آنها از محل درآمدهای مالیاتی تامین می شود در این زمینه مسئول هستند. در این میان نقش رسانه های سراسری، اعم از رسانه ملی و جراید و مطبوعات پر رنگ تر است. اصحاب رسانه می توانند با پوشش اخبار مربوط به نحوه هزینه کرد درآمدهای مالیاتی، اعضای جامعه را نسبت به ضرورت و آثار پرداخت آگاه تر کنند و با افزایش همدلی و همراهی مردم راه را برای رهایی از اقتصاد نفتی هموارتر کنند.
افزایش آگاهی دانش آموزان و دانشجویان که از آنها با عنوان آینده سازان کشور یاد می شود نیز در این زمینه بسیار موثر خواهد بود. سازمان امور مالیاتی تاکنون به طرق و شیوه های مختلف سعی در انجام این مهم داشته است. برگزاری جشنواره ملی فرهنگ مالیات در گروه های سنی مختلف، برگزاری نمایش های شاد و موزیکال ویژه گروه سنی خردسالان در مدارس شهر تهران، تولید و توزیع کتاب ها و سایر اقلام فرهنگی دارای مضامین مالیاتی برای خردسالان و تعامل به وزارت آموزش و پرورش برای گنجاندن موضوعات مالیاتی در کتاب های درسی از جمله فعالیت هایی است که دفتر روابط عمومی و فرهنگ سازی مالیاتی در این زمینه انجام داده است.
اما باید بر این نکته دوباره تاکید کرد که آثار سازنده درآمدهای مالیاتی همه بخش های جامعه را بهره مند می کند; در نتیجه ارتقای فرهنگ مالیاتی باید به عنوان رسالتی همگانی تعریف شود و همه باید برای تحکیم بنیان های فرهنگی پرداخت مالیات بکوشند.

سازمان امور مالیاتی