بانک و صنعت، سرمایه اجتماعی مفهومی در جامعه‌شناسی است که در تجارت، اقتصاد، علوم انسانی و بهداشت عمومی به ارتباطات درون و میان گروهی اشاره می کند. اگرچه تعاریف مختلفی برای این مفهوم وجود دارد، اما در کل سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی "علاج همه مشکلات" جامعه مدرن تلقی می شود که می تواند نیازهای شخصی افراد را در اسرع وقت برآورده سازد و موجب بهبود چشمگیر کیفیت زندگی در کل اجتماع گردد.
"فرانسیس فوکویاما" سرمایه اجتماعی را پیش نیازی ضروری برای توسعه موفق می داند؛ از این رو می توان سرمایه اجتماعی را حاصل ظرفیت های بالقوه ای دانست که برای بهبود اساسی شرایط زندگی اجتماعی کفایت می‌کند.
بانک جهانی نیز سرمایه اجتماعی را پدیده ای می داند که حاصل تأثیر نهادهای اجتماعی، روابط انسانی و هنجارها بر کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی است و تجارب این سازمان نشان داده است که این پدیده تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد و توسعه کشور های مختلف دارد (بانک جهانی،1998).
براساس تعاریف بالا می توان امروزه پست را نوعی سرمایه اجتماعی دانست که قادر است علاج بسیاری از مشکلات جامعه مدرن و زندگی صنعتی پرمشغله شهروندان باشد.
شرکت ملی پست پس از طی یک دوره تحول و نوسازی دیدگاه ها، هدف ها و ماموریت ها و همچنین منابع و امکانات؛ هم اکنون در جایگاهی ایستاده که قادر است به کمک هوشمند سازی فرایندها و عملیات پستی و با ارایه انواع خدمات و سرویس ها اعم از جابجایی کالا و خدمات، دریافت انواع بسته و پاکت از مبدا و ارسال به مقصد، حمل و نقل اقلام و کالاهای خریداری شده از طریق بازارهای الکترونیکی و تحویل به خریدار و ... بخش عمده ای از نیازهای مردم را برآورده سازد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند فقدان سرمایه اجتماعی، اثربخشی سایر سرمایه ها را در دستیابی به توسعه منتفی می کند؛ تا جایی که طی کردن راههای توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی، ناهموار و مشکل می شود.
امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، زندگی روزمره شهروندان بدون کمک پست دچار چالش می شود، تا جایی که می توان ادعا کرد استفاده از خدمات پستی در زندگی آنان نقش کلیدی دارد.
در بحث حول سرمایه اجتماعی، ضروری است بین دو مفهوم تفکیک صورت بگیرد. نخست مواردی که سرمایه اجتماعی را به صورت متغیرهایی مانند اعتماد و اطمینان (Trust) و عضویت (membership) در نظر می گیرند و دیگری مواردی که غیرقابل مشاهده ولی در عین حال بسیار مهم هستند که پس از تعامل با یافتهای اجتماعی موجود در جامعه، تبلور یافته است.
پست به عنوان یک سرمایه اجتماعی در گروه اول قرار دارد، شبکه ای که با قدمت هزاران ساله توانسته اعتماد و اطمینان را به اصلی ترین نماد خود تبدیل کند. طی یک دهه گذشته این اعتماد به حدی افزایش یافته است که بسیاری از بانک ها، دستگاه های امنیتی و قضایی و سایر بخش های دولتی اعم از ثبت احوال و ثبت اسناد؛ بخش زیادی از خدمات اجرایی خود را به دلیل مقرون به صرفه بودن، سرعت انتقال و امنیت به شرکت ملی پست واگذار کرده اند.
در تایید این موضوع می توان گفت سرمایه های اجتماعی به علت ماهیت خاص خود غالباً به صورت گروهی و نه به صورت فردی معرفی می شوند. سرمایه های اجتماعی به شخص کمک می کند تا بتواند هزینه تشخیص احتمالات مختلف و بررسی شرایط آنها را مقرون به صرفه کند. جامعه ای که از سرمایه اجتماعی اعتماد و اطمینان بهره می برد، می تواند به کمک تضمین عملکرد و اجرای قراردادها، هزینه های مربوط به سیستم قانونی را نیز کاهش دهد.
با ورود فناوری های نوین ارتباطی، بسیاری بر این عقیده بودند که پست از آن دسته سازمان هایی که وظیفه اصلی آن جابجایی نامه و پیام های مردم است به همین جهت این تکنولوژی های نو باعث می شوند پست به فراموشی سپرده شود.
اما از آنجاییکه این ویژگی سرمایه اجتماعی است که می تواند با تکیه بر اعتماد، اعتبار و ماهیت شبکه ای اش؛ ارزش جاری خود را در مقایسه با ارزش انحلال بالا ببرد؛ پست نیز به عنوان یک سرمایه اجتماعی، با گسترش فناوری های نوین ارتباطی نه تنها تضعیف نشد بلکه در سایه گسترش تعاملات جهانی، هوشمند سازی فرایندها و ارایه خدمات مورد نیاز مردم و سازمان ها، امروزه روز به روز شاهد رونق بیشتر پست هستیم.
راه اندازی سرویس هایی اعم از تمبر شخصی، خدمات ویژه شهروندی، وب آگهی، بازار الکترونیک، سامانه همراه پست #193*، صندوق های پستی شخصی هوشمند، پست یافته، پست هوشمند و همچنین اجرای پروژه های ملی اعم از سیماک( سامانه یکپارچه مدیریت املاک کشور) و GNAF ( مدیریت اطلاعات مکانی کشور) به کمک کدپستی ده رقمی، از جمله اقدامات موثر در جهت نوسازی خدمات شبکه پستی کشور است.
علاوه بر اینها سرمایه های اجتماعی خوب، کارایی دولت را افزایش می دهند. اگر مردم مایل باشند کارهای خود را به صورت همکاری مردمی انجام دهند، فعالیتهای دولت روان تر و از بار مالی تحمیل شده بر آن کاسته می شود. کاری که پست با گسترش نقاط دسترسی خود در سراسر کشور و کمک به راه اندازی دفاتر پیشخوان دولت انجام داده است.
در سالی که به دلیل بهره برداری بهتر و موثرتر از سرمایه های کشور از سوی مقام معظم رهبری به نام سال حمایت ازکالای ایرانی نامگذاری شده است، می تواند موید این نکته باشد که نباید از سایر سرمایه های کشور از جمله سرمایه اجتماعی پست به عنوان یک ظرفیت قابل اتکا در زندگی روزمره مردم و سازمان ها غافل ماند. سرمایه ای که می تواند با کاهش بار مراجعات مستقیم مردم به مراکز دولتی سلامت اداری را افزایش داده و فساد را کاهش دهد، فرصت استفاده بهینه از زمان را در زندگی پیچیده صنعتی امروز و همچنین زمینه دریافت خدمات ارزان تر، سریع تر و امن تر را برای شهروندان فراهم آورد.
