به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت ،سید صولت مرتضوی ظهر روز سه شنبه در نشست خبری "بررسی راهکارهای اجرایی حل معضل بافت حاشیه‌ای مشهد" که در محل خبرگزاری تسنیم برگزار شد، در بخش ابتدایی سخنانش ضمن بیان این مطلب که حاشیه‌نشینی معضلی جهانی و ملی است و همه کلانشهرهای جهان با آن مواجه هستند، اظهار داشت: متاسفانه مشهدمقدس نیز از قائده حاشیه‌نشینی مستثنی نیست و با توجه به رشد جمعیتی که وجود دارد، این موضوع در مشهد توسعه پیدا کرده است.
شهردار مشهدمقدس با اشاره به نرخ زاد و ولد در این کلانشهر گفت: در چند سال گذشته نرخ زاد و ولد در مشهد تقریباً کمتر یا معادل نرخ زاد و ولد در کشور بوده است، به‌گونه‌ای که جمعیت کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 2/5 برابر افزایش داشته اما مشهد افزایش 7 برابری را نشان می‌دهد و این موضوع نه به واسطه افزایش نرخ زاد و ولد، بلکه به واسطه "مهاجرت از روستاها" است، علت این موضوع نیز عدم اجرای قوانین برنامه و عدم اجرای اسناد آمایشی و متأسفانه پدیده خشکسالی در شرق کشور است.
وی افزود: از دیگر عوامل پدید‌آورنده حاشیه‌نشینی در مشهد "گریز از مرکز" است. در ساماندهی بافت‌های فرسوده متأسفانه هزینه اجرای بافت‌ها و هزینه زندگی در بافت‌های اصلاح شده آنچنان افزایش پیدا می‌کند که دیگر ساکنان بافت‌های فرسوده توان سکونت در بافت‌های بازسازی شده را ندارند بنابراین به سمت حاشیه رفته‌اند و این عامل نیز سبب توسعه حاشیه‌نشینی شده است.
شهردار مشهدمقدس با اشاره به اینکه مساحت حاشیه شهر مشهدمقدس حدود 8 هزار هکتار است، خاطرنشان کرد: در دوره مدیریت جدید شهری، همه از جمله مجموعه شهرداری و شورای اسلامی شهر، برآن شدیم تا به پدیده حاشیه‌نشینی و معضلات و آسیب‌های ناشی از آن در پایتخت معنوی ایران اسلامی پایان دهیم. این درحالی است که شاهدیم برخی روستاهای حاشیه شهر مشهد هم به حریم شهر ورود یافته و سبب توسعه حاشیه‌نشینی در مشهدمقدس شده‌اند درحالی که برخی از این روستاها و شهرک‌هایی که اکنون به حاشیه مشهد اتصال یافتند، قابلیت تبدیل شدن به بخش و شهر را دارند.
مرتضوی در ادامه با تاکید براینکه در زمینه مقابله و حل معضل حاشیه‌نشینی نیازمند گفتمان‌سازی ملی و منطقه‌ای و محلی است، ادامه داد: خوشبختانه امروز شاهدیم که این گفتمان‌سازی شکل گرفته و در مشهد مقدس حاکم شده است و با اقدامات انجام شده توسط مدیریت شهری مشهد امروز رسیدگی به حاشیه شهر تبدیل به کارنامه شده است.
وی ادامه داد: حضور مؤثر در ستاد ساماندهی فرهنگی شهر با محوریت آیت‌الله علم‌الهدی نماینده ولی‌فقیه در استان خراسان‌رضوی و تشکیل کمیسیون ویژه ساماندهی حاشیه شهر در شورای شهر از جمله عواملی بود که سبب شده در حوزه‌های مختلف فعالیت‌هایی صورت گرفته و شاهد اقدام و عمل باشیم.
شهردار مشهدمقدس با بیان بخشی از اقدامات شهرداری در حوزه خدمت‌رسانی به حاشیه شهر گفت: افزایش 3 مترمربعی سرانه فضای سبز، نصب 200 ایستگاه ورزشی، ایجاد دسترسی با راه‌اندازی 16 خط اتوبوس، تعریف 70 درصد اعتبارات توسعه فضای سبز در سال جاری به مناطق کم‌برخوردار و حاشیه شهر و تجهیز 251 مسجد حاشیه شهر به امکانات ورزشی تنها بخشی از این اقدامات است.
وی با بیان اینکه اعزام مبلغ به حاشیه شهر در 8 پهنه از دیگر اقدامات شهرداری مشهد است، خاطرنشان کرد: احداث خط 2 قطارشهری که بخش اعظمی از آن در حاشیه شهر واقع شده است و احداث پل‌های هوایی مکانیزه نیز بخش دیگری از اقدامات انجام شده در حاشیه شهر مشهد است.
مرتضوی در ادامه سخنانش ضمن اشاره به کمک به جمع‌آوری معتادان در مناطق حاشیه شهر مشهد، برگزاری طرح‌های ورزشی در 200 مدرسه حاشیه شهر و احداث و بهره‌برداری از 8 بازار میوه و تره‌بار و ساماندهی صنوف مزاحم و آلاینده شهری را از دیگر اقدامات شهرداری در نقاط حاشیه شهر برشمرد و اضافه کرد: اجرای طرح کرامت مهر و اهدای 4000 کیف سلامت به دانش‌آموزان حاشیه مشهد، اجرای طرح ارائه خدمات رایگان سلامت در 110 پایگاه محلی مناطق محروم، مشارکت با سپاه امام رضا(ع) در احداث مجموعه‌های ورزشی سرپوشیده با اهدای اراضی به ارزش 700 میلیارد تومان از سوی شهرداری، ایجاد 7 فرهنگسرا و مرکز فرهنگی، آماده‌سازی 70 زمین ورزشی روباز در محلات حاشیه شهر و احداث 3 سوله بحران و 5 سالن ورزشی نیز از دیگر خدمات و اقدامات شهرداری مشهدمقدس در نقاط حاشیه‌ای شهر است.
شهردار مشهدمقدس در ادامه سخنانش به ساماندهی کشف‌رود مشهد اشاره کرد و اظهار داشت: متاسفانه کشف‌رود به واسطه اینکه محل تخلیه فاضلاب بود، به معضلی در حاشیه شهر تبدیل شده بود که بعد از 18 سال با پیگیری شهرداری و سایر دستگاه‌ها امروز در 14 کیلومتر از آن و مساحت 90 هکتار، با اعتباری بالغ بر 80 میلیارد ریال، 50 هزار اصله درخت در حاشیه رودخانه کاشته شده است و رودخانه ساماندهی شده و در حال حاضر از وضعیت مطلوبی برخوردار است.
وی ضمن اشاره به نگاه فرهنگی مجموعه مدیریت شهری مشهد به حاشیه شهر، گفت: براساس نگاه فرهنگی به حاشیه شهر، برآن شدیم تا اقدامات فرهنگی را از مسجد شروع کرده و مسجدمحوری را در دستور کار قرار دادیم. در این راستا شهرداری اقدام به تامین سخت‌افزار مساجد در حاشیه شهر مشهد کرد.
مرتضوی از جمله اقدامات فرهنگی شهرداری مدیریت شهری را احداث 144 مسجد در شهر مشهد با اولویت حاشیه‌شهر و مناطق کم‌برخوردار با کمک سپاه وغیره عنوان کرد و افزود: همچنین برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی و فعالان مساجد حاشیه شهر و راه‌اندازی شورای اجتماعی محلات از دیگر اقدامات شهرداری مشهد است.
به گفته شهردار مشهدمقدس، امروز حاشیه شهر از نظر زیبایی و نظافت، تفاوتی با دیگر نقاط شهر نداشته و با اینکه به نقاط حاشیه‌ای نگاه ویژه‌ای شده، در عین حال نسبت به توجه به دیگر مناطق شهر نیز غفلت نشده است.
وی تاکید کرد: امروز به‌واقع مدیریت شهری با اقدامات انجام داده معضل حاشیه‌نشینی را از بحث وخامت خارج کرده و بخش قابل توجهی از حاشیه تبدیل به متن شده است.
شهردار مشهدمقدس در ادامه این نشست به سئوالات خبرنگاران رسانه‌های جمعی پاسخ داد.
وی در پاسخ به سئوالی درباره الحاق بخشی از روستاها و نقاط خارج از حریم مشهد به حاشیه شهر و تشدید وضعیت حاشیه‌نشینی در پایتخت معنوی ایران اسلامی گفت: به استناد قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در گذشته بیان می‌شد هر روستایی که جمعیت آن به 5 هزار نفر برسد، باید تبدیل به "شهر" شود، پس از آن این قانون اصلاح و جمعیت شهر 3500 نفری قید شد. حال شاهدیم که متأسفانه غفلت‌های زیادی صورت گرفته و هنوز هم ادامه دارد چرا که روستاهایی با جمعیت 35 هزار و 40 هزار نفر در حاشیه مشهد شکل گرفته که رها شده‌اند درحالی که باید تبدیل به شهر شوند تا به بلوغ برسند.
مرتضوی ادامه داد: این روستاها و نقاط متاسفانه براساس قانون ملحق به شهر نشده‌اند و ظرفیت خدمت‌رسانی نیز وجود ندارد. اگر قرار است این نقاط جزوی از شهر مشهد باشند که باید یک شأن استانی برای شهرداری مشهد قائل شویم؛ از همین حیث از دولت تقاضامندیم نسبت به حاشیه‌ی حاشیه مشهد و روستاهایی که در این نقاط شکل گرفته و نیز مدیریت روستاها و ارتقاء آن‌ها به شهر عنایت و توجه ویژه داشته باشد.
شهردار مشهدمقدس در پاسخ به سئوال دیگری مبنی براینکه برخی کارشناسان معتقدند خدمت‌رسانی به حاشیه‌شهر سبب افزایش مهاجر‌پذیری در این نقاط می‌شود، در این رابطه شهرداری مشهد به‌منظور جلوگیری از گسترش حاشیه‌نشینی چه اقداماتی داشته است؟، اظهار داشت: خدمت‌گرفتن حق مردم است و خدمت‌رسانی وظیفه دولتمردان. درعین حال باید توجه داشت که یکی از دلایل افزایش جمعیت حاشیه شهر همین موضوع است که متأسفانه "توسعه متوازن" نداریم. توجه به روستاها کمتر شده و اشتغال در روستاها تحلیل رفته است و مردم ناگریزند به حاشیه‌ها روی بیاورند.
وی افزود: اگر به روستاها توجه ویژه شود حتما حاشیه‌نشینی نیز کاهش پیدا می‌کند؛ بنده پیشنهادم به دولت در ادوار مختلف این بوده است که برای گذر از حاشیه‌نشینی و تغییر مهاجرت و معکوس‌کردن مهاجرت، به روستاها توجه ویژه شود نه تحت عنوان "افزایش یارانه‌ها" بلکه باید به تولیدات یارانه بدهیم.
مرتضوی ادامه داد: در این راستا باید تولیدات روستایی مورد توجه دولت‌ها قرار گرفته و با نرخ مناسب‌تری محصولات روستاها را خریداری و با نرخ ارزان‌تری عرضه شود تا بتوانیم مردم را به روستاها برگردانیم؛ البته ما نیز به‌منظور جلوگیری از توسعه حاشیه‌نشینی، کمربند سبز را اطراف مشهد احداث کردیم و بنا نداریم از این کمربندی عبور کنیم.
وی در ادامه این نشست در پاسخ به سئوالی درباره تاثیر مهاجرت‌‌پذیری در تشدید حاشیه‌نشینی اظهار داشت: یکی از عواملی که سبب می‌شود مردم از روستاها رغبت بیشتری برای حضور در شهرها داشته باشند، پاسخگویی به نیازهای مختلف از جمله آموزش، درمان، رفاه وغیره است بنابراین در صورت توجه به این نیازها در روستاها دیگر شاهد این معضل در شهرها به‌ویژه مشهد نخواهیم بود.
شهردار مشهدمقدس ادامه داد: نبود اشتغال نیز از دیگری عواملی است که سبب تشدید پدیده حاشیه‌نشینی می‌شود. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که متاسفانه در حاشیه شهر از نظر معماری ساخت و سازهای مناسبی صورت نگرفته چرا که بخشی از روستاها و شهرک‌هایی که از قبل ایجاد شده و امروز به شهر الحاق پیدا کرده‌اند، براساس مقررات ملی ساختمان احداث نشده‌اند و این موضوع به سیما و منظر شهری صدمه وارد می‌کند. در عین حال شاهدیم از نظر اجتماعی، خوش‌سیماترین و بهترین مردم، مردم حاشیه‌نشین هستند.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره حاشیه‌نشینی در کلان‌شهرها و رتبه‌بندی شهرها گفت: عمده‌ترین حاشیه‌نشینی در مشهد، تبریز، تهران، البرز و شیراز است. باید توجه داشت که مدیریت شهری مشهد برای جلوگیری از توسعه معضل حاشیه‌نشینی اقدامات و نظارت‌های کافی دارد به گونه‌ای که از ساخت و سازهای غیرمجاز به‌شدت جلوگیری می‌کند اما بخش قابل توجهی از جلوگیری از حاشیه‌نشینی از وظایف دولت است.
مرتضوی درباره برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت شهرداری مشهد در رابطه با معضل حاشیه‌نشینی اظهار داشت: در برنامه‌های کوتاه‌مدت مدیریت شهری مشهد خدمات‌رسانی عادلانه مدنظر بوده و هست و نیز در برنامه‌های میان‌مدت، ساماندهی معابر و نیازهای عمومی و توسعه فضای سبز قرار دارد، همچنین در قالب برنامه‌های بلندمدت جلوگیری از تصرفات و ایجاد کمربند سبز پیرامون مشهد مقدس مدنظر قرار دارد که البته برنامه‌ریزی بلندمدت مدیریت شهری در راستای کاهش حاشیه‌نشینی در یک افق 7 تا 8 ساله به نتیجه خواهد رسید.
وی با بیان اینکه خوشبختانه شهرداری مشهد تلاش می‌کند که دغدغه رهبر معظم انقلاب و علماء و مراجع عظام تقلید را درباره حل معضل حاشیه‌نشینی رفع کند و توانسته با برنامه‌ریزی دقیق برنامه‌های شهرداری را در قالب اقدام و عمل قرار دهد، بیان کرد: برنامه‌های شهرداری مشهد تا پایان سال قابل اندازی‌گیری و گزارش بوده و شفاف است؛ در تمام امورات شهرداری مشهد خوشبختانه برنامه‌هایش را تبدیل به کارنامه کرده و این کارنامه قابلیت راستی‌آزمایی دارد.
شهردار مشهدمقدس در پاسخ به این سئوال که امروز "حاشیه‌نشینی" به‌عنوان "تهدید اجتماعی" فرصتی در جهت توسعه و ساخت‌و‌ساز برای مشهد است یا تهدید؟ تاکید کرد: حاشیه‌نشینی برای مشهدمقدس تهدید نیست بلکه فرصت و سرمایه است اما از حیث شهرسازی وقتی براساس مبانی شهرسازی یک منطقه‌ای شکل نگیرد، حتماً تهدید محسوب می‌شود.
وی در ادامه این نشست در پاسخ به این سئوال که شهرداری مشهد چه برنامه‌هایی در راستای افزایش پذیرش زائر و ورود زائر به مشهدمقدس و نیز افزایش ظرفیت اقامتی در سطح شهر دارد؟، گفت: اساساً "زیارت‌محوری" یکی از مؤلفه‌های توسعه کشور است که هم به توسعه اقتصادی و هم به توسعه فرهنگی کمک می‌کند، از سوی دیگر در معرفی انقلاب اسلامی در سطح خارج از کشور نقش ویژه‌ای دارد.
مرتضوی ادامه داد: در این راستا شهرداری مشهدمقدس ضمن توجه ویژه به موضوع "مشهد 2017"، اقدامات بسیاری از جمله ساماندهی سیمای شهری، توسعه زائر‌سراهای ارزان‌قیمت داشته است. همچنین آستان قدس رضوی با همت حجت‌الاسلام رئیسی تولیت جدید آستان قدس، موضوع توریسم‌درمانی را به‌صورت ویژه دنبال می‌کند که این اقدام هم در پذیرش و افزایش ورود زائر به مشهدمقدس نقش بسزایی دارد؛ البته باید توجه داشت که مشهدمقدس این ظرفیت را دارد که به قطب زیارت‌درمانی تبدیل شود.
شهردار مشهد مقدس در بخش پایان این نشست در پاسخ به سؤالی در ارتباط با آخرین وضعیت طرح جامع مشهد اظهار داشت: شورای عالی شهرسازی بعد از 8 سال طرح جامع مشهد را تصویب و بعد از 2 سال از تصویب ابلاغ کرد، البته طرحی که ابلاغ شده از سوی این شورا عملاً ضمانت اجرایی نداشته و قابلیت اجرایی‌شدن نیز ندارد و باید اصلاحاتی صورت گیرد، در عین حال شهرداری مشهد به‌دنبال تصویب طرح‌های تفصیلی است.
مرتضوی همچنین در ارتباط با انتقادات نسبت به بلندمرتبه‌سازی پیرامون حرم مطهر رضوی گفت: در ارتباط با موضوع بلندمرتبه‌سازی اطراف حرم مطهر امام رضا(ع)، ما نیز به‌عنوان شهرداری با بلندمرتبه‌سازی و ساخت‌و‌سازهای بدقواره در اطراف حرم مخالفیم. هرچند در دوره فعلی مدیریت شهری، کم‌ترین پروانه بلندمرتبه‌سازی در اطراف حرم رضوی صادر شده است.
