فرهنگ سازی مبنای مقابله با فرار مالیاتی

بانک و صنعت، یکی از اصلی ترین منابع درآمدی دولت، درآمدهای مالیاتی می باشد. در بند 17 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز ذکر شده است که باید دولت نظام درآمدی خود را با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی اصلاح کند. بنابراین همه نهادهای مربوطه باید تمام توان خود را بکارگیرند تا این بند از سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به درستی اجرا شود.برای اجرای درست این بند نیز نیاز است تا درآمدهای مالیاتی را افزایش دهیم اما یکی از مواردی که از افزایش درآمدهای مالیاتی جلوگیری می کند وجود فرارهای مالیاتی است. برای جلوگیری از فرارهای مالیاتی باید راه های این گونه فرارها را شناسایی و سد نمود. یکی از این راه ها، فرهنگ سازی مالیاتی است. اجتناب از پرداخت مالیات پدیده ای است که احتمالا قدمت آن به خود پدیده مالیات ستانی بر می گردد. هر زمان و مکانی که حاکمان تصمیم به وضع مالیات گرفته اند، برخی افراد وبنگاهها نیز به دنبال فرار و یا اجتناب از پرداخت آن بوده اند.
فرار مالیاتی در حالت کلی اشاره به انجام اقدامات غیرقانونی از قبیل حساب سازی، عدم ارائه دفاتر رسمی، انجام فعالیتهای اقتصادی زیرزمینی و... به منظور فرار از پرداخت مالیات دارد. برخی از دلایل فرار مالیاتی عبارتند از: هنجارها و کنش های اجتماعی، عدالت مالیاتی، عدم گسترش فرهنگ مالیاتی در جامعه، عدم مبادله اطلاعات کامل، نبود سیستم نظارت و پیگیری در اخذ مالیات، عدم استقبال از خود اظهاری، ضعیف بودن ضمانتهای اجرایی،وصول مالیات، مشکلات مربوط به تشخیص علی الراس مالیات، قوانین پیچیده و متعدد، عدم شناسایی مودیان و مستند نبودن میزان درآمد آنها، وجود معافیتهای وسیع و متنوع پیامدها و آثار فرار مالیاتی بسیار وسیع است. فرار مالیاتی منابع مالی دولت را کاهش می دهد. درنتیجه، دولت با کمبود بودجه مواجه خواهد شد، در این صورت وظایف ومسئولیت هایی خرد وکلان از دولت انتظار می‏رود در حالی که منابع لازم برای عمل به آنها وجود ندارد.
عامل بسیار مهم در ترویج فرهنگ پرداخت مالیات در کشورهای پیشرفته، وجود سازمان‌های نظارتی قدرتمند بر نحوه مصرف مالیات در این کشورها است که عملکرد آنها مالیات‌‌دهندگان را مطمئن می‌سازد که مالیات‌های آنها دقیقا برای همان مصارفی که در بودجه دولت‌ها منظور شده است، پرداخت می‌شود. اطلاع مردم از محل مصرف و نحوه مصرف مالیات، انگیزه های آنان را برای پرداخت مالیات و به تبع آن کاهش فرار مالیاتی را در پی خواهد داشت. مشارکت مردم در توسعه و آبادانی کشور در سایه شفافیت در مصرف درآمدهای مالیاتی خواهد بود. در حال حاضر مردم بیش از هر زمان به آثار متعدد و مزایای فراوان پرداخت مالیات در آبادانی وعمران شهرها و روستاها و توسعه زیرساخت های شهری و همچنین پیشبرد اهداف دولت در حوزه های امنیت، بهداشت، آموزش و تامین مالی امورات جاری کشور آگاهی و اشراف دارند. این اشراف نسبی به مقوله مالیات و کارکردهای آن، البته ماحصل برنامه های تحول آفرین فرهنگ سازی مالیاتی و همچنین اطلاع رسانی های موثر و بهنگام در مقاطع گوناگون است.
در این میان، امروز کمتر کسی است که به اهمیت قطع وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی و استفاده موثر از این سرمایه بین نسلی برای توسعه زیرساخت های کشور و پیشبرد طرح های عمرانی آگاهی نداشته باشد. این آگاهی عمومی نسبت به جایگاه کلیدی نظام مالیاتی با کارکردهای متنوعی که در قالب تامین درآمدهای عمومی کشور، توزیع ثروت در جامعه و گسترش عدالت اجتماعی، در کنار ثبات اقتصادی و اتکای اقتصاد کشور به منابع پایدار و سالم دارد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
از طرفی، می بایست پرداخت مالیات به یک باور و تکلیف اقتصادی نهادینه شده در مردم منجر شود، اما از آنجا که یکی از شروط اساسی ایجاد نظام مالیاتی مطلوب، مقبولیت آن از سوی مردم و پرداخت داوطلبانه مالیات است، راهی به جز تقویت فرهنگ مالیاتی نیست چرا که با ایجاد بسترهای فرهنگی مناسب می توان انتظار ترغیب و مشارکت مردم به پرداخت مالیات و مذموم شمردن فرار مالیاتی را داشت. 
در خاتمه، با فرهنگ سازی مالیاتی بیش از پیش در خصوص نقش و جایگاه بی بدیل مالیات در توسعه و ارتقا همه جانبه کشور می توان سطح مشارکت داوطلبانه و خودجوش مردم در پرداخت مالیات که ماحصل آن کاهش تمایل به فرار مالیاتی است را به نحو چشمگیری افزایش داد.

سازمان امور مالیاتی