بانک و صنعت، با اینکه برخی اندیشمندان تعریف فرهنگ را غیرممکن می دانند و اعتقاد دارند باید فرهنگ را در اشکال بروز و تظاهر آن در قالب‌ها، زمان‌ها و مکان‌های متفاوت جست، برخی دیگر عقیده دارند اگر بخواهیم به زبان علمی سخن بگوییم و با ابزارها، روش‌ها و سازوکارهای علمی پیش برویم، چاره‌ای جز ارائه‌ی تعریفی ولو نسبی از فرهنگ نداریم از اینرو فرهنگ مجموعه‌ای کمابیش منسجم و ترکیبی از پدیده‌های انتسابی و اکتسابی در زمینه‌های رفتاری و فکری که در مقاطع زمانی و مکانی مشخص در جامعه‌ای خاص رایج و مورد پذیرش اند و از طریق فرایند اجتماعی کردن از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌یابند تعریف می شود. با این نگاه دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضوی از جامعه خویش فرامی‌گیرد را می توان فرهنگ محسوب کرد.
اکتسابی بودن فرهنگ تا حدودی به ما این اجازه را می دهد تا از مفهومی به نام فرهنگ سازی صحبت کنیم، به این معنا که مولفه ها وعناصر فرهنگ مطلوب را ایجاد ویا تقویت کرده و آنراگسترش دهیم.فرهنگ سازی میتواند در حوزه ها و زمینه های گوناگون انجام شود.یکی از زمینه های فرهنگ سازی، مالیات است. با اینکه در گذشته اشکال وشیوهایی از مالیات مانند مالیات اراضی، سرانه، مالیات نمک و دخانیات و.. در جامعه وجود داشته ولی اصولا مالیات پدیده ای مدرن با ماهیت، اهداف، اصول وآثار جدید است.بنابراین در مقایسه با گذشته ما با پدیده ای نو روبرو هستیم که عمری به اندازه یک قرن در ایران دارد و ماهیت وآثار آن برای شهروندان کمابیش ناشناخته است. یعنی در سطوح فرهنگی مربوط به باورها، اندیشه ها ونگرش های افراد بروز ونمود شاخصی ندارد. دراین سطوح حتی آگاهی هاو باورهای مثبت افراد با کلیشه های ذهنی وفرهنگ غیر رسمی احاطه شده که نظر مساعدی نسبت به مالیات ندارد. بنابراین اولین گام فرهنگ سازی برای مالیات، تقویت اندیشه های مثبت و زدودن کلیشه های منفی درمورد مالیات است.طبیعتا این مسائل قدمتی به اندازه تاریخ دارند و آثارنامطلوبی هستند که روش های شبه مالیاتی گذشته در ناخودآگاه جمعی به جای گذاشته اند وغالبا ذهنیتهای مانند بی فایده بودن مالیات دادن و کتمان یا پنهان کردن واقعیت ها را دامن می زنند.در این سطح فرهنگ سازی، نیازمند زمان وشناخت دقیق این عناصر منفی و کم رنگ کردن آنهاست. باید به ماهیت مالیات وجنبهها وپیامدهای مثبت آن توجه شود ونمادهای مثبت وقوی برای توصیف مالیات استفاده شود یعنی هر آنچه که مالیات را با عبارات وتجربیات مثبت پیوند دهد. همچنین شهروندان باید بدانند که اگر مالیات پرداخت نکند رفاه، امنیت، خدمات شهری ،آموزش وسایر نیازهای آنها دچار اختلال وکاستی می شود.
سطح دیگر فرهنگ سازی مالیاتی، عرصه اعمال، رفتارها وعادات است.اگر باورها واندیشه های افراد در خصوص مالیات تقویت شده باشد، رفتارها واعمال آنها نسبت به مالیات ارتقا خواهد یافت.تمرین رفتارهای مشارکتی در سنین پایین تر، تقویت مسئولیت شناسی وعمل به تکالیف قانونی در بین مودیان بخشی از بایستههای فرهنگ سازی در حوزه رفتارهاست. اگر کودکان با مسئولیت خود نسبت به محیط اجتماعی شان آشنا شوند ومشارکت وهمکاری اجتماعی را بیاموزند در سنین بالا نیز بروز رفتارهای معطوف به مشارکت اجتماعی مانند مالیات برای آنها آسان تر است.علاوه بر این عمل به تکالیف قانونی، نظم وانضباط مودیان وصداقت آنها در خود اظهاری باید با روش های گوناگون توسط نظام مالیاتی تقویت شده و تبدیل به الگوی مناسبی برای دیگران شود و هزینه ها وریسک پنهان کردن واقعیت ها ،فرار مالیاتی وتعلل در انجام تکالیف قانونی سنگین باشد. همچنین تصور شهروندان از نظام مالیاتی وشیوه تعامل نظام مالیاتی با آنها بر رفتار آنها تاثیر گذار است.اگر شهروندان قوانین را ناکارآمد تلقی کنند، شیوه اخذ مالیات را ناعادلانه بدانند ویا اینکه برای انجام تکالیف قانونی خود مشقت زیادی تحمل کنند رفتارهای مشارکت گریز در پیش می گیرند.
نظام مالیاتی کشور با توجه به موارد مذکور وبا شناخت چالش ها وتنگناهای موجود، تلاش هاواقداماتی برای ارتقای وتوسعه فرهنگ مالیاتی انجام داده است.انجام اصلاحات لازم در قانون مالیات های مستقیم، اجرای طرح جامع مالیاتی، اطلاع رسانی با ابزارها ورسانه های گوناگون، نامگذاری امکان ومعابر شهری به نام مالیات،تدوین منشور اخلاقی کارکنان بخشی از این اقدامات است.دشواری وپیچیدگی فرهنگ سازی مالیاتی تعامل وهمکاری تمامی نهادها،سازمان ها وگروهها و قشرهای اجتماعی را میطلبد. تاکنون کسی به پدیده ای بهتر، سالم تر ومطمئن تر از مالیات برای تامین منابع عمومی مورد نیاز جامعه دست نیافته است، بنابراین فرهنگ سازی برای مالیات مسئله ای بنیادین وحیاتی برای جامعه است.
سازمان امور مالیاتی
