به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، صادرات پسته ایران در سال 96 بر اساس آمار منتشر شده توسط گمرک، یک میلیارد و 181 میلیون دلار بود که به 74 کشور جهان صادر شده است.
پسته به عنوان یک محصول منحصر به فرد از دیرباز مورد توجه مصرف کنندگان داخلی و صادرکنندگان بوده، اما در سال جاری با نوسان نرخ ارز در کشور، شاهد افزایش های غیرمنطقی خشکبار از جمله پسته بودیم تا جایی که در ماه های اخیر قیمت پسته در بازار داخلی به صورت چشمگیری افزایش یافت که به گفته کارشناسان اتفاق های از این دست نشان می دهد که دلالان و خرده فروشان داخلی برای سودجویی خود نگاه ویژه ای به این محصول دارند. این افزایش قیمت در حالی صورت گرفت که به گفته برخی کارشناسان با وجود نوسان نرخ ارز در کشور، صادرات این محصول نه تنها افزایش نیافته بلکه به دلیل مشکلاتی در نقل و انتقالات پولی با کاهش عرضه به بازارهای خارجی نیز مواجه شده است و دلیلی ندارد با چنین گران فروشی و قیمت های نجومی در کشور روبرو شویم.
برای بررسی وضعیت بازار پسته و دلایل اتفاقاتی که طی سال جاری در خصوص طلای سبز افتاد و همچنین اثرات عرضه پسته در بورس کالای ایران به گفتگو با مظفر محمدی، فعال بازار پسته و مدیرعامل شرکت طلای سبز زرند پرداخته ایم که شرح آن را در ادامه می خوانید.
محمدی دو عامل نوسانات دمایی و قیمت را عاملی در خصوص شرایط خاص بازار امسال پسته عنوان کرد و اظهار داشت: عامل اصلی که باعث شد امسال میزان تولید پسته در کشور به شدت افت داشته باشد نوسانات دمایی بود؛ بطوریکه سرمازدگی و سپس گرمای بسیار زیاد فروردین ماه امسال باعث شد که حجم جوانه های زایشی که می بایست به خوشه پسته تبدیل می شدند، ریزش داشته باشد و در نتیجه محصول پسته شکل نگیرد. در نتیجه یکی از عواملی که باعث شد قیمت پسته طی ماه های مختلف سال جاری افزایش یابد، کمبود پسته بود.
وی در خصوص عامل دوم تصریح کرد: دومین عامل اثرگذار در افزایش قیمت پسته در کشور بحث افزایش قیمت دلار بوده است؛ چراکه حدود 90 درصد از حجم تولید پسته ایرانی، صادراتی است و به عنوان کالای صادراتی محسوب می شود و بیشترین ارزآوری را در بین محصولات کشاورزی برای کشور دارد. در نتیجه با افزایش قیمت دلار قیمت پسته هم به طبع افزایش می یابد، در واقع قیمت پسته با قیمت دلار رابطه مستقیمی دارد.
عضو هیئت امنای انجمن پسته شناخته بودن ارزش غذایی و خواص پسته در دنیا را عاملی دیگر در قیمت بالای این محصول دانست و گفت: با توجه به ارزش غذایی بالای پسته و خواص آن، از خارج کشور تقاضای زیادی برای دریافت پسته صورت می گیرد و این عامل نیز نقش بسزایی در افزایش قیمت ها دارد.
مدیرعامل شرکت طلای سبز زرند با تاکید بر اینکه نباید دیدگاه ما در این راستا باشد که قیمت پسته به طور غیر منطقی کاهش یابد، افزود: برای مثال اگر یک کیلو پسته صادر می کنیم، درآمد حاصل از آن برابر است با هزینه خرید 30 کیلو گندمی که وارد کشور می شود و برخلاف اینکه گندم برای کشور ایران یک کالای استراتژیک محسوب می شود، پسته کالایی استراتژیک نیست. در نتیجه دولت نباید در فرآیند قیمت گذاری پسته دخالتی داشته باشد؛ چرا که با کاهش غیرمنطقی قیمت پسته ممکن است صادرات آن با مشکل مواجه شود و بازارهای موجود در دیگر کشورها که با بازاریابی و اعتماد سازی های ناشی از تلاش های چند ساله صادرکننده ها رونق گرفته اند، از بین برود.
سهم 40 درصدی ایران از بازار پسته جهان
محمدی با بیان اینکه پسته کالای استراتژیک محسوب نمی شود و دولت، یارانه ای برای استفاده مردم اختصاص نمی دهد، گفت: با توجه به این شرایط، به دلیل کمبود پسته قیمت در بازارهای داخلی نیز افزایش می یابد؛ هرچند نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که درصورت کاهش یافتن قیمت پسته در داخل کشور، کشاورزان محصول خود را با قیمت بالا به خارج از کشور صادر می کنند و از آن جایی که پسته مواد غذایی محسوب می شود و بحث فسادپذیری کمتر برای آن مطرح است، صادرات آن نسبت به کالاهای دیگر راحت تر است.
عضو هیئت امنای انجمن پسته تاکید کرد: همانطور که آمریکا با حمایت دولت خود رقیب اصلی پسته کشورمان شد و تولید پسته آمریکا از تولید پسته ایران پیشی گرفته، دولت نباید برای کاهش دستوری قیمت پسته تصمیمی بگیرد که منجر به ضرر کشاورزان و صادرکنندگان شود.
وی با بیان اینکه سهم ایران در بازارهای جهانی در سال های گذشته بیشتر بوده و به مرور کاهش یافته است، گفت: در حال حاضر ایران حدود 40 درصد از سهم تجارت پسته دنیا را در اختیار دارد.
چگونگی تعیین قیمت پسته در بازار جهانی
مدیرعامل شرکت طلای سبز زرند با بیان اینکه مکانیسم های قیمت گذاری پسته بر پایه نرخ دلار است، گفت: چگونگی تغییرات و نحوه تعیین قیمت پسته دقیقا مرتبط با نوسانات دلاری و بر مبنای نرخ تبدیل ارز است؛ سال های قبل قیمت پسته 8 دلار بوده و اکنون نیز همان قیمت است، پس قیمت پسته رابطه مستقیمی با قیمت دلار دارد. حال آنکه قیمت معادل ریالی آن به دلیل آنکه نرخ تورم در کشور بالا است، قیمت پسته نیز به صورت قابل ملاحظه ای رشد کرده؛ این در حالی است که در کشوری مانند چین که تورم کم است، نرخ پسته بر مبنای دلار چندان تفاوتی نداشته است.
وی در پاسخ به چگونگی تعیین قیمت پسته برمبنای دلار در بازارهای جهانی گفت: تعیین نرخ دلاری پسته به رایزنی های صادرکننده های ما در کشورهای خارجی با مشتری هایشان بستگی دارد.
به گفته وی، افزایش بیش از حد قیمت ها نیز باعث می شود که این صنعت آسیب ببیند و متقاضیان و مشتریان به سایر خشکبار روی آورند؛ از این رو، باید محصول را به قیمت متعادلی عرضه کنیم تا مشتری خاص خودمان را داشته باشیم.
وی در ادامه تصریح کرد: در رابطه با پسته ما در کشور دو تشکل خیلی قوی داریم؛ یکی انجمن پسته ایران و دیگری اتحادیه صادرکنندگان خشکبار که کمتر دخالتی بر قیمت گذاری پسته دارند.
محمدی عنوان کرد: همچنین ما صادرکنندگان بزرگی داریم که زحمات فراوانی برای قشر کشاورز کشیده اند و اگر این صادرکنندگان نبودند کشاورزان در فروش محصول خود دچار مشکل می شدند؛ زیرا تولید ما از مصرف داخلی بیشتر است.
بورسی شدن پسته و پایان انحصار
این فعال بازار پسته در پاسخ به این پرسش که آیا کشاورزان و باغداران در تعیین قیمت پسته نقشی دارند؟ اظهار کرد: کشاورز هم می تواند در تعیین قیمت ها دخالت داشته باشد. سال گذشته اتفاق بسیار مهمی که افتاد، بحث راه اندازی بورس پسته یا به عبارتی عرضه مستمر پسته در بورس کالا بود که در صورت آشنایی فعالان بازار پسته با مزایای ورود به بورس کالا، کشاورزان و باغداران نیز این قدرت را پیدا می کنند که در کشف قیمت محصولاتشان اثرگذار باشند.
محمدی ادامه داد: راه اندازی معاملات پسته در بورس کالا باعث می شود تا تعیین قیمت پسته از حالت انحصاری که عده ای خاص با خرید محصول باغداران نبض بازار را بدست می گیرند، خارج شود. در واقع در صورت رونق معاملات پسته طی سال 98 در بورس کالا، قیمت این محصول براساس نوع، استاندارد و شکل ظاهری آن با نظام عرضه و تقاضا کشف می شود و همه مشتریان و کشاورزان در سراسر کشور می توانند قیمت ها را روی تابلوی بورس مشاهده کنند.
وی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه بورس پسته در سال آینده راه اندازی شود، گفت: در حالی بورس پسته نتوانست تحت تاثیر شرایط برداشت محصول رونق بگیرد که امیدواریم از سال آینده با قدرت راه اندازی شود؛ زیرا این اتفاق کمک بسیار بزرگی به کشاورزان و سایر فعالان می کند.
به گفته محمدی، در معاملات بورس کالا و با توجه به دریافت ضمانت های قوی در قبال نگهداری پسته در انبارهای مورد تایید بورس، این اطمینان خاطر به فروشنده داده می شود که پول خود را به موقع دریافت خواهد کرد و در مقابل خریدار نیز از کیفیت و خرید با نرخ واقعی محصول مطمئن می شود.
این فعال بازار پسته گفت: در کل عرضه پسته در بورس می تواند راهکار مفیدی برای خروج بازار پسته از حالت انحصاری باشد؛ ضمن اینکه کشاورز می تواند به صورت مستقیم تعیین کننده قیمت باشد. همچنین با توجه به الزام رعایت استانداردهای بورس، عرضه در این بازار از کاهش کیفیت پسته نیز جلوگیری می کند.
استفاده دولت از ظرفیت های صادراتی بورس
عضو هیئت امنای انجمن پسته در ادامه با بیان اینکه بازرگانانی از کشور افغانستان در استان کرمان دفاتری راه اندازی کرده و پس از خرید پسته ایرانی اقدام به صادرات آن می کنند، اظهار کرد: بسیاری از تجار افغانی در استان کرمان و در شهر رفسنجان دفتر خرید و فروش پسته راه اندازی کرده و محصول خریداری شده را مستقیم صادر می کنند که مشکل بزرگی برای تجار ایرانی ایجاد می کند. در این رابطه دولت نباید اجازه این کار را به تجار افغانی بدهد. ضمن اینکه مدیریت بهتر این حوزه مستلزم آن است که دولت صادرکننده های ایرانی را حمایت کند؛ زیرا اگر این حمایت ها صورت نگیرد، در خصوص پسته شاهد قاچاق بیشتری خواهیم بود.
محمدی با تاکید بر اینکه بورس می تواند مانع قاچاق پسته ایرانی و صادرات آن از طریق دیگر کشورها شود، گفت: به نظر بنده دولت می تواند اعلام کند که هر کس می خواهد پسته صادر کند باید از طریق بورس اقدام کند تا آمار شفاف شود.
وی افزود: بورس مجموعه ای است که تمامی مبادلات درون آن صورت می گیرد و هم از لحاظ نقل و انتقال مالی و هم از لحاظ کالای تحویلی شفاف است. پس اگر دولت اعلام کند که تمامی صادرکننده ها از طریق بورس پسته خود را صادر کنند، هم پسته با کیفیت صادر می شود و هم اینکه می توان رصد کرد که چه کسی پسته را خریده و به کجا صادر کرده است. ضمن اینکه از لحاظ مباحث پولشویی هم دولت می تواند عرضه محصولات کشاورزی را از طریق بورس انجام دهد تا مشکلاتی در این زمینه نیز بروز نکند. با همه این تفاسیر بورس علاوه بر اینکه می تواند به تامین نقدینگی موردنیاز کشاورزان کمک کند، حتی در افزایش و ارتقای کیفیت محصول تولیدی نیز اثرگذار است.
