به گزارش پایگاه تحلیلی خبری بانک و صنعت، روسیه و چین جزو شرکای اقتصادی ایران هستند و مسئولان کشورمان بارها بر لزوم توسعه روابط عزتمندانه با آنها با هدف مقابله با فشارهای آمریکا و متحدانش تاکید کرده اند.
براین اساس در بخش های مختلف اقتصادی از جمله صنعت نفت، همکاری های گسترده ای میان ایران و شرکت های روسی و چینی برقرار شده و حتی در دولت های یازدهم و دوازدهم توسعه بیشتری نیز یافته است.
اما در این میان، شماری از منتقدان و دلواپسان که به هر بهانه ای بر طبل انتقاد از دولت می کوبند، همچنان مدعی اند که دولت دوازدهم در پی توسعه همکاری با شرکت های اروپایی است و به همین دلیل به افزایش روابط با شرکت های چینی و روسی بی اعتنا بوده و به آنها کم لطفی کرده است.
این منتقدان گاهی در اظهارات و موضع گیری های خود چنان سنگ شرکت های چینی و روسی را بر سینه می زنند که خود این شرکت ها نیز اینگونه اقدام نمی کنند؛ ضمن آنکه شماری از این شرکت ها در شرایط کنونی به دلیل تحریم ها، تمایلی به گسترش همکاری ها با ایران ندارند.
نکته جالب اینکه با وجود کنار کشیدن شماری از شرکت های چینی و روسی از پروژه های نفتی کشورمان به دلیل تحریم ها و فشارهای آمریکا، این منتقدان چنان به دولت و وزارت نفت فشار می آورند که گویا دولت باید به این شرکت ها التماس کند تا آنها به هر طریقی که شده با ایران همکاری کنند.
گلایه از کم توجهی به شرکت های روسی و چینی در نامه 72 نماینده مجلس
در نامه 72 نماینده مجلس که در نهم بهمن امسال خطاب به سران سه قوه منتشر شد ادعاها و اتهاماتی علیه دولت و وزارت نفت مطرح شده است.
در بخش هایی از این نامه از وزارت نفت به دلیل عدم امضای قراردادهای جدید نفتی با شرکت های چینی و روسی انتقاد شده است در حالی که در بسیاری از پروژه ها، با وجود تمایل ایران، شرکت های چینی و روسی کنار کشیده و یا مذاکرات را به دلیل فشارهای آمریکا به حالت تعلیق درآورده اند.
ناراحتی از عدم استقبال باشکوه از چینی ها
در نامه این نمایندگان آمده است: «در سال 1394 رئیس‌جمهوری چین به ایران سفر کرد و از قصد دولت این کشور برای افزایش سطح تجارت با ایران تا مبلغ چشمگیر 600 میلیارد دلار در 10 سال، سخن به میان آورد. در مقابل، اما برخلاف عرف دیپلماتیک با هیات بلندپایه چینی برخورد شد، تا جایی که مقام های این کشور به این نتیجه رسیدند ایران تمایلی به همکاری گسترده با چین ندارد.»
«در همان ایام، استقبال باشکوه از مقامات چینی توسط عربستان و انعقاد قرارداد 50 میلیارد دلاری نفتی با چین، اسکورت هواپیمای رئیس‌جمهوری چین توسط جتهای جنگنده تا مرز‌های عربستان، حضور مشترک رئیس‌جمهوری چین و شاه عربستان در مراسم افتتاح پالایشگاه چینی-عربستانی، تنها نمونهای از درک جایگاه چین در نظام بینالملل توسط عربستان به عنوان یکی از رقبای ایران بود.»
اجرای مراسم استقبال و تشریفات از مقام های خارجی براساس پروتکل های بین المللی از طرف دولت ایران به طور کامل اجرا می شود و مشخص نیست که منظور امضاکنندگان این نامه از عدم رعایت عرف دیپلماتیک در مقابل هیات بلند پایه چینی چیست؟
امضاکنندگان این نامه به گونه ای به موضوع استقبال عربستانی ها از هیات چینی و اسکورت هواپیماهای آنها پرداخته اند که گویا انتظار دارند مسئولان کشورمان نیز این چنین از حضور چینی ها ذوق زده شده و کارهایی انجام دهند تا شاید دل مقام های چینی را به دست آورند.
رفتار دولت سرسپرده ای مانند عربستان که حیات خود را در وابستگی به قدرت های بزرگ می بیند، قرار نیست الگوی ملت انقلابی ایران باشد.
مقام های عربستانی که پایگاه مردمی در این کشور ندارند یک روز حفظ قدرت خود را در گره زدن منافع خود به آمریکا و ترامپ می بینند و روزی دیگر برای جلب نظر دولتمردان چین به هر کاری دست می زنند؛ فردا نیز شاید سراغ یک کشور دیگر بروند و برای آنها فرش قرمز پهن کنند.
گلایه از اخراج چینی های کم کار
در بخش دیگری از نامه 72 نماینده مجلس آمده است: «قبل از سال 1392 ایران قرارداد تولید و صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت خام، از میادین مشترک با عراق در غرب کارون را با شرکت سی.ان.پی.سی (CNPC) چین منعقد و طرف چینی عملیات اجرایی خود را آغاز کرده بود؛ در حالی که رئیس‌جمهوری و وزیر نفت برای توجیه آغاز مذاکره با آمریکا بر جذب سرمایه گذاری خارجی در حوزه نفتی و گازی تأکید می‌کردند آقای زنگنه در بدو ورود خود، قرارداد سرمایه گذاری با طرف چینی را به صورت یک‌جانبه لغو و شرکت چینی را از عملیات در این پروژه خلع ید کرد».
در ادامه این نامه تصریح شده است:«این اقدام وزیر نفت علاوه بر اینکه فرصت سرمایه گذاری و فروش تضمینی روزانه یک میلیون بشکه نفت خام را از بین برد، موجب واکنش مقامات چین و کاهش خرید نفت از ایران شد».
نکته مهم در این مطالب نمایندگان اینکه در حالی به حمایت از امضای قراداد با چینی ها پرداخته و درباره شرکت سی.ان.پی.سی مظلوم نمایی شده که اصل ماجرا چیز دیگری است.
واقعیت این است که این شرکت چینی، به مدت چند سال با دادن وعده های مختلف، باعث عقب ماندگی ایران در توسعه بزرگترین میدان نفتی ایران (میدان آزادگان) شد که با عراق مشترک است؛ در حالی که عراق به سرعت در حال توسعه این میدان بود.
پس از وقت کشی چندین ساله و اخطار و تعیین ضرب الاجل و ادامه بی توجهی شرکت چینی، در نهایت حکم خلع ید شرکت سی.ان.پی.سی در اردیبهشت ماه 1393 صادر شد.
چینی ها در مدت قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی قرار بود 185 چاه در فاز نخست حفر کنند در حالی که پس از گذشته چند سال، فقط هفت چاه حفر شد؛ همچنین بجای 25 دکل حفاری، یک دکل را در این میدان نفتی مستقر کردند.
نکته قابل توجه اینکه بلافاصله پس از اخراج این شرکت چینی، پیمانکاران و متخصصان ایران با پول کمتر، جایگزین شدند و با بسیج امکانات و اعزام دکل های حفاری جدید تلاش کردند کم کاری و عقب ماندگی چینی ها را جبران کنند.
خودداری چینی ها از همکاری برای توسعه میدان های نفتی ایران به اینجا ختم نمی شود و حتی اعلام شده است که آنها به تازگی به دلیل تحریم های آمریکا تمایلی برای امضای قرارداد توسعه فاز 2 میدان نفتی یادآوران را نیز ندارند.
وزیر نفت هفته گذشته (10 بهمن) گفت: در فاز2 «یادآوران» با چینی ها در حال مذاکره بودیم اما آنها اکنون حاضر نیستند هیچ مذاکره ای با ایران را به مرحله قرارداد برسانند.»
کنار کشیدن مسکو از سواپ نفت ایران
در نامه این نمایندگان مجلس آمده است: «با وجود ابراز تمایل روسها در حوزه تولید و صادرات مشترک نفت و گاز با ایران و همچنین انعقاد قرارداد سواپ نفتی با ایران در سطح 500 هزار بشکه در روز که در سفر آقای رئیس‌جمهوری به این کشور منعقد شد، متأسفانه آقای زنگنه با اعلام اینکه در طرف روسی تمایلی برای اجرای این طرح نمیبیند، اقدامی برای عملیاتی شدن توافق مذکور به عمل نیاورد. این در حالی است که روسها و برخی مقامات سیاسی ایران از عدم تمایل شخص وزیر نفت برای انعقاد هرگونه قرارداد با روسها خبر می دهند.»
در حالی که شرکت های روسی به دلیل نگرانی از تحریم ها و فشارهای آمریکا از سواپ نفت ایران کنار کشیده اند، امضاکنندگان این نامه چگونه انتظار دارند وزارت نفت سواپ نفت را عملیاتی کند؟
در واقع این اظهارات نمایندگان نشان می دهد که آنها از اصل ماجرا هیچ اطلاعی ندارند و فقط براساس شنیده ها، اقدام به امضای این نامه کرده اند.
علاقه برای شراکت با روس ها در صادرات گاز
ادعای دیگر مطرح شده در این نامه این است که «با توجه به عدم‌کفایت گاز روسیه برای تامین نیاز اروپا، روسیه پیشنهاد داده است با هزینه خود نسبت به احداث خط لوله گاز ایران به روسیه با هدف تامین کسری گاز اروپا اقدام کند تا بدینسان ایران بتواند از طریق خط لوله روسیه بخشی از گاز اروپا را تامین کند.»
این ادعا در حالی مطرح شده که خود روس ها از دادن چنین پیشنهادهای سخاوتمندانه ای به ایران خبر ندارند و آنچه که بیان شده فقط در حد تعارف و حرف بوده و هیچگاه روس ها این موضوع را بطور جدی پیگیری نکرده اند.
کارشناسان بازار جهانی انرژی می دانند که روسیه هیچگاه تمایلی برای انتقال گاز ایران به اروپا ندارد زیرا به رقیب گازی مسکو در بازار اروپا تبدیل می شود.
حتی چندی پیش یک مقام مطلع در وزارت نفت گفت: روس ها پس از اجرای برجام و جدی شدن توسعه تعاملات گازی ایران با اروپا، با نگرانی اخبار و مذاکرات مربوط به صادرات گاز ایران به غرب را دنبال می کردند زیرا نگرانند که با صادرات گاز ایران به اروپا، سهم بزرگ این کشور در بازار قاره سبز محدود شود.
ماجرای ساخت خط لوله صادرات گاز به هند توسط روس ها
«عدم پیگیری پیشنهاد دولت هند برای اجرای خط لوله صادرات گاز ایران از بندر چابهار به هند با مشارکت کشور روسیه» ادعای دیگری است که در نامه 72 نماینده مجلس به آن پرداخته شده است.
روسیه پیش از این، تمایل خود برای ساخت خط لوله صادرات گاز ایران به هند را مطرح کرد و حتی «الکساندر نواک» وزیر انرژی روسیه پارسال با اعلام این خبر گفت: شرکت روسی گازپروم در این پروژه مشارکت دارد.
این مقام روسی حتی گفته بود: علاوه بر روسیه و ایران، شرکت های هندی و پاکستانی نیز در اجرای طرح خط لوله گاز مشارکت دارند. اما با گذشت زمان، هیچ اقدام جدی از سوی روسیه برای ساخت این خط لوله انجام نشد که ناشی از تشدید فشارهای آمریکا و تمایل نداشتن شرکت های روسی برای مقابله با محدودیت های واشنگتن بود.
در مجموع اطلاعات و خواسته های مطرح شده در نمایه 72 نماینده نشان می دهد، امضاکنندگان از اقدامات شرکت های روسی و چینی اطلاعی ندارند یا اینکه نمی خواهند باورکنند طرف های خارجی حاضر به خطر انداختن منافع خود نیستند.
