بانک و صنعت، براساس تعریف حقوق کودک سازمان ملل متحد، فردی که کمتر از 18 سال سن دارد کودک تعریف می‌شود و سازمان بین المللی کار (ILO) وضعیت شغلی تمام افراد گروه سنی پنج تا 17 سال را به عنوان جامعه هدف برای اندازه گیری کار کودک بررسی می کند.
براساس آخرین گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی 16 میلیون و 966 هزار و 712 نفر در گروه سنی 6 تا 19 سال در ایران هستند و روند افزایش جمعیت طی سال‌های 1394 تا 1396 در این رده سنی افزایشی بوده است.
این گزارش که وضعیت فعالیت کودکان 10 تا 17 ساله کشور را بررسی کرده نشان می‌دهد که در سال 1396 از 9 میلیون کودک حدود 499 هزار کودک فعال (شاغل و در جستجوی کار) هستند که نسبت به سال‌های 1394 و 1395 به ترتیب 9.6 درصد و 6 درصد رشد داشته است. از میان این کودکان حدود 378 هزار کودک شاغل بوده‌اند در این میان سهم پسران بیشتر از دختران است.
82 درصد کودکان شاغل پسر هستند
مطابق برآورد سال 1396، از 378 هزار و 119 کودک شاغل در گروه سنی 10 تا 17 ساله کشور 82.3 درصد پسر و 17.7 درصد دختر بودند در این تحقیق یکی از عللی که معمولاً در مورد کمتر بودن تعداد دختران فعال در بازار کار نسبت به پسران فعال در بازار کار عنوان می‌شود این است که کودکان دختر وجودشان در منزل ضروری‌تر است و فرهنگ و سنت خانواده‌ها مانع حضور کودکان دختر در مکان‌های عمومی می‌شود.
29 درصد کودکان در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند
بررسی‌های جداول آماری این گزارش بیانگر این است که «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» با 29.3 درصد و استخراج معدن 0.03 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین گروه فعالیت اقتصادی کودکان کار است. همچنین 19.5 درصد کودکان در تولید صنعتی (ساخت)، 12.7 درصد در ساختمان، 0.5 درصد در آبرسانی، مدیریت پسماند فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه، 0.08 درصد در تامین برق، گاز بخار و تهویه هوا و 37.8 درصد در سایر گروه‌های اقتصادی کار می‌کردند.
141 کودک پسر در معدن کار می کردند
براساس استانداردهای سازمان بین المللی کار استخراج معدن و ساختمان جزو مشاغل پر خطر هستند. سال 1394 در بخش استخراج معدن 551 پسر مشغول بودند و دختری در این حوزه فعالیت نمی‌کرد و این رقم در سال بعد از آن صفر می‌شود اما در سال 1396 با وجود آنکه دختری در این حوزه مشغول نبود 141 کودک پسر در این بخش کار می کردند.
طی سال 1396 در گروه ساختمانی نیز 52 هزار و 289 کودک فعال بودند که 52 هزار و 105 نفر آنها دختر و 184 نفر پسر بودند.
همچنین بررسی جداول سال 1396 مرکز آمار نشان می‌دهد که کودکان در سن 10 تا 17 سال علاوه بر کارگری ساده به فعالیت‌هایی همچون تکنسین و دستیار، کارکن خدماتی و فروشندگی، کارکن ماهر کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری، صنعتگری و مشاغل مرتبط و مونتاژکار ماشین آلات و دستگاه‌های رانندگان وسایل نقلیه نیز مشغول بودند.
صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوط با 124 هزار و 679 نفر و کارگری ساده با 94 هزار و 956 نفر رتبه اول و دوم گروه عمده شغلی هستند.
بررسی وضعیت کودکان کار در دنیا و ایران
سازمان بین المللی کار علاوه بر معیار شرایط کار، فعالیت اقتصادی، نوع شغل و ساعت کار هفتگی را نیز ملاک عمل قرار می‌دهد. مطابق این معیار در گروه سنی پنج تا 17 سال، اشتغال کودکان به شکل کار کودک و کار پرخطر کودکان نیز مشاهده می‌شود.
سال 2016 جمعیت کودکان شاغل در جهان 218 میلیون و 19 هزار نفر بود که 151 میلیون و 622 هزار نفر مشمول کار کودک بودند و 72 میلیون و 525 هزار نفر دارای کار پرخطر بودند.
در جهان برای گروه سنی پنج تا 17 ساله از سال 2012 تا 2016 کاهش در سه بخش کودکان شاغل، کودکان کار و کودکان دارای کار پرخطر دیده می‌شود. سهم کودکان شاغل از 16.7 درصد در سال 2012 به رقم 13.8 درصد رسیده است. همچنین کودکان مشمول کار کودک از 10.6 به 9.6 درصد کاهش داشته است.
سال 2016 در آسیا و اقیانوسیه سهم کودکان شاغل 15.5 درصد بود و این رقم تا سال 2016 با 4.8 درصد کاهش به 10.7 درصد رسید. در ایران در سال 1391، سهم کودکان شاغل 5.5 درصد است و این رقم در چهار سال بعد چهار درصد کاهش یافته است.
در آسیا و اقیانوسیه کودکان دارای کار پرخطر سهم 4.1 درصدی را در سال 2012 به خود اختصاص داده‌اند و تا سال 2016 با کاهش 0.7 درصدی به 3.4 درصد رسیده‌اند. در ایران طی سال 1391 سهم کودکان ژرخطر 2.2 درصد است و این رقم به 1.4 درصد در سال 1395 کاهش پیدا کرده است.
در سال 2016 به طور متوسط توزیع کار کودک 9.6 درصد بود. قاره آفریقا با 19.6 درصد با اختلاف زیادی نسبت به میانگین در رتبه اول قرار دارد. همچنین توزیع کار کودک در آسیا و اقیانوسیه 7.4 درصد است و ایران با 2.3 درصد، از کشورهای عربی، آمریکا، اروپا و آسیای مرکزی بیشتر است و میزان کار کودک در ایران از میانگین جهان، قاره آفریقا و آسیا اقیانوسیه پایین‌تر است.
152 میلیون کودک کار در جهان
بررسی نمودارها نشان می‌دهد که از 152 میلیون کودک کار در جهان 58 درصد (معادل 88 میلیون) پسر و 42 درصد (معادل 64 میلیون) دختر است. بیشتر کودکان کار در جهان در بخش کشاورزی (70.9 درصد) و 11.9 درصد در بخش صنعت و 17.2 درصد در حوزه خدمات فعال هستند.
ساختار سنی کودکان کار حاکی از آن است که 48 درصد در گروه سنی پنج تا 11 سال، 28 درصد در رده 12 تا 14 سال و 24 درصد در رده 15 تا 17 سال سن قرار دارند.
