دکتر منوچهر منطقی، با اشاره به برنامه های این ستاد برای طراحی و ساخت واگن مترو، توضیح داد: باتوجه به تاکید ماده 54 قانون برنامه ششم توسعه مبنی بر طراحی و ساخت واگن قطار مترو تا سطح 85 درصد بومی سازی توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت، از اواخر سال 97 این پروژه توسط این معاونت در دستور کار ستاد توسعه فناوری های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته قرار گرفت.
وی با بیان اینکه روش کار ستاد توسعه فناوری های حمل و نقل پیشرفته در اجرای این پروژه تشکیل یک تیم کاری با استفاده از توانمندترین شرکت ها و نهادهای دانش بنیان کشور بوده است، اظهار کرد: پس از 4 ماه مطالعه، تیم پروژه انتخاب و قرارداد طراحی و ساخت یک "رام" واگن ملی در تیرماه سال گذشته بین معاونت علمی و فناوری، شرکت مترو، جهاد دانشگاهی و شرکت مپنا منعقد شد.
منطقی "طراحی یک پلتفرم مترو برای استفاده در کل متروهای کشور" را از اهداف و برنامه های این ستاد در قرارداد 3 جانبه منعقد شده دانست و ادامه داد: "توانمندسازی زنجیره تامین واگن مترو در کشور در دسترسی به فناوری قطعات، محصول، تضمین مرغوبیت و ایجاد ظرفیت تولید حداقل 100 واگن مترو در سال" و "کمک به ایجاد آزمایشگاه های ملی برای تضمین مرغوبیت اجزای محصول و محصول نهایی" از دیگر اهداف این همکاری به شمار می رود.
به گفته وی در این همکاری سه جانبه در زمینه "استفاده از فناوری های روز در قطعات و زیرسیستم های محصول" برنامه ریزی صورت گرفته است.
کسب دانش فنی دو بخش اصلی مترو
دبیر ستاد توسعه فناوری های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی با اشاره به فناوری های توسعه یافته در این پروژه ملی، خاطر نشان کرد: در بین محصولات ریلی، "واگن مترو" از نظر سطح فناوری و تنوع، در رتبه بالاتری قرار دارد و این در حالی است که تا قبل از شروع این پروژه، تنها32 درصد از فناوری های بخش هایی چون "بدنه "، "سیستم تهویه"، "سیستم برق"، "تزیینات داخلی و خارجی مترو" و "مونتاژ و آزمون واگن مترو" محصول که عمدتاً دارای فناوری متوسط هستند، بومی سازی شده بودند.
وی ادامه داد: علاوه بر آن هیچ یک از بخش های مترو با فناوری پیشرفته مانند "سیستم کنترل کل قطار"، "سیستم رانش قطار"، "سیستم تعلیق قطار"، "موتور الکتریکی قطار" و "در و ترمز" بومی سازی نشده بودند.
منطقی یادآور شد: باتوجه به هدفگذاری سطح اکتساب فناوری در قانون برنامه ششم، ستاد دسترسی به کلیه فناوری های پیشرفته را در دستور کار خود گذاشت که خوشبختانه به همه آنها دسترسی پیدا شده است.
وی اضافه کرد: مهمترین فناوری های این پروژه بخش های "سیستم کنترل کل قطار" و "سیستم رانش" است که این فناوری ها توسط جهاد دانشگاهی تولید شد. با صنعتی سازی این فناوری ها جهاد دانشگاهی جزء 10 مجموعه برتر دنیا در این فناوری ها قرار می گیرد.
مشارکت بخش های دانش بنیان در متروی بومی
دبیر ستاد فناوری های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی با تاکید بر اینکه توسعه فناوری های پیشرفته توسط شرکت های دانش بنیان و جهاد دانشگاهی صورت گرفته است، اظهار کرد: واگن مترو اصولاً یک محصول دانش بنیان است؛ از این رو کلیه شرکت های درگیر در طراحی و ساخت محصول، یا دانش بنیان و یا در حال دانش بنیان شدن هستند.
وی به بیان میزان پیشرفت کشور در زمینه تولید واگن مترو پرداخت و گفت: فناوری های مطرح در واگن مترو شامل "فناوری های زیرسیستم محصول"، "فناوری طراحی و یکپارچه سازی محصول و آزمون" و "فناوری های آزمون محصول و دسترسی به سطح کیفی جهانی" می شود و در حال حاضر فناوری های زیرسیستم های محصول، همه اکتساب شده اند.
منطقی ادامه داد: علاوه بر آن فناوری طراحی و یکپارچه سازی محصول با اتمام پروژه و آزمون های محصول در محیط شبیه سازی شده و محیط واقعی این بخش تا آخر سال جاری تکمیل خواهد شد.
به گفته این مقام مسوول فناوری آزمون محصول و دسترسی به فناوری در سطح کیفیت جهانی در بهار سال 1400 توسط یک مرجع بین المللی انجام می شود.
منطقی یادآور شد: قرار است فناوری های کسب شده در یک شرکت دانش بنیان متمرکز شود و شرکت مترو تهران و کلیه متروهای شهرستان ها در این شرکت سهام داشته باشند.
جایگاه کشور پس از اتمام پروژه مترو
دبیر ستاد توسعه فناوری های حمل و نقل پیشرفته با اشاره به وضعیت کشور در دستیابی به دانش فنی ساخت مترو، اظهار کرد: واگن های موجود در شرکت مترو تهران که عمدتاً توسط چینی ها طراحی و ساخته شده است، تاکنون سه نسل ارتقاء فناوری داشته اند.
وی با بیان اینکه فناوری های واگن ملی در نسل 4 طراحی شده است، افزود: این سطح نسبت به فناوری واگن های چینی موجود بالاتر بوده، ولی با سطح جهانی فاصله دارد و شرکت دانش بنیانی که دستاوردهای فناوری این پروژه در آن مستقر خواهد شد، وظیفه ارتقای فناوری واگن ملی فعلی تا سطح فناوری جهانی را برعهده دارد.
وی با تاکید بر اینکه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از تثبیت فناوری های اکتساب شده و نیز ارتقاء این فناوری ها تا سطح جهانی حمایت خواهد کرد، یادآور شد: تکمیل زنجیره آزمون جهت دسترسی به استانداردهای بین المللی از دیگر موضوعاتی است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از آن حمایت می کند.
منطقی ادامه داد: به بیان دیگر کل زنجیره ارزش واگن مترو که شامل مواردی چون "توسعه فناوری های زیرسیستم ها"، "توسعه فناوری یکپارچه سازی واگن نسل 4"، "توسعه فناوری های آزمون محصول" و "ارتقاء فناوری های زیرسیستم تا سطح بین المللی" است، مورد حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار دارد.
منافع اقتصادی کشور با دستیابی به دانش فنی مترو
وی به منافع اقتصادی کشور در دستیابی به فناوری های قطار بومی اشاره کرد و گفت: در برنامه ششم توسعه تامین 2000 واگن پیش بینی شده است و با توجه به اینکه 630 واگن از طریق فاینانس بین المللی توسط وزارت کشور در جریان است، طبعاً 1370 واگن بعدی می تواند با توجه به دسترسی به فناوری تا 85 درصد در داخل کشور تولید شود.
وی ارزش اقتصادی این تعداد واگن مورد نیاز را 1650 میلیون دلار ذکر کرد که از این میزان 60 تا 70 درصد یعنی حدود یک میلیارد دلار آن به صورت داخلی و مابقی خریدهای خارج قطعات و مواد استاندارد است و ادامه داد: همچنین تعداد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در این زمینه بالا و در حدود 25000 نفر برآورد شده است.
منطقی با تاکید بر اینکه اجرای این پروژه همچنین دستاوردهای زیادی را در سطح ملی خواهد داشت، اظهار کرد: این پروژه دستاوردهای بسیار زیادی در سطح ملی داشته که "تکمیل زنجیره ارزش مترو اعم از طراحی و ساخت ایستگاه ها، ایجاد زیرساخت ها، ایجاد سیستم های کنترل ترافیک و طراحی ساخت واگن مترو" یکی از این دستاوردها است. با این توانمندی کشور می تواند در بسیاری از نقاط جهان در مناقصه های ایجاد خطوط مترو و به صورت کلید در دست شرکت کند و با کمک توان داخلی عمده این پروژه های بین المللی را انجام دهد.
این مقام مسؤول "کسب رکود جهانی برای طراحی و ساخت این محصول در سطح ملی و بین المللی" را از دیگر دستاوردهای اجرای این پروژه عنوان کرد و گفت: اگرچه در سطح بین المللی نمونه این پروژه در 2 سال انجام می شود، ولیکن نباید فراموش کرد که این پروژه در زمان اعمال تحریم علیه کشور و شیوع کرونا و در این زمان کوتاه انجام شده است.
دبیر ستاد توسعه فناوری های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی تاکید کرد: مدل اجرای این پروژه ملی یک مدل علمی بوده و ستاد در حال تدوین این مدل و به کارگیری آن در طراحی و ساخت بقیه سیستم های حمل و نقل جاده ای، دریایی و هوایی است؛ چرا که به کارگیری مدل جدید از نظر کاهش هزینه و زمان تاثیر بسیار زیادی در کشور خواهد داشت.
منطقی، شبکه شدن شرکت های دانش بنیان و ایجاد توان برای انجام یک پروژه کلان ملی را از دیگر دستاوردهای این پروژه دانست.
11 گروه علمی و دانش بنیانی که در این پروژه مشارکت داشتند
به گزارش ایسنا، گروه ریلی ستاد توسعه فناوری های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی با همکاری مترو تهران، واگن سازان و شرکت های فعال این حوزه پروژه کلان بومی سازی قطعات مورد استفاده در مترو را در دستور کار قرار دادند. در آغاز راه پروژه ساخت داخل واگن مترو در کشور 28 درصد فناوری ها بومی سازی شده بود و مطابق اهداف تا پایان سال، داخلی سازی 85 درصدی در طراحی و دانش فنی واگن مترو محقق خواهد شد.
فناوری های بومی سازی شده در این پروژه به این شرح است:
1. ساخت واگن های دوطبقه
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در یک همکاری مشترک با شرکت واگن سازی تهران و 11 شرکت فناور در تلاش است تا بومی سازی واگن مترو در کشور را سرعت دهد. شرکت واگن سازی تهران یکی از تولیدکنندگان قطارهای نقلیه ریلی برقی است. این شرکت خدماتی چون تعمیرات و اورهال ناوگان ریلی برقی و خدمات فنی و مهندسی در حوزه اجرای پروژه های مربوط به صنعت نقلیه ریلی را ارائه می کند. تلاش های این مجموعه به توسعه صنعت حمل و نقل ریلی به ویژه بخش درون شهری منجر شده است.
تولید "یک هزار واگن یک طبقه"، "دو طبقه" و "لوکوموتیو" از محصولات این شرکت است، به گونه ای که تلاش این شرکت به بومی سازی واگن های دو طبقه معادل 55 درصد بهای محصولات مشابه خارجی و 28 درصد بهای واگن های معمولی منتج شده است.
این مجموعه فناور تنها شرکت سازنده واگن های مترو با بدنه آلومینیومی و تنها سازنده بدنه واگن های دو طبقه در کشور است.
2. ساخت بوژی واگن
10 شرکت دیگر نیز برای تامین زیرسیستم های اصلی مورد نیاز این واگن ها به میدان آمده اند. مپنا یکی از این شرکت ها است. شرکتی که در حال تامین و ساخت برخی زیرسیستم های مورد نیاز حوزه ساخت واگن ملی در کشور و ارائه آن به شرکت واگن سازی تهران است.
با توجه به نیاز مبرم کلانشهرهای کشور به واگن مترو، تولید لوکوموتیو با اخذ پروانه بهره برداری از وزارت صنعت، معدن و تجارت و تولید واگن های متروی خودکششی و حومه ای در دستور کار این شرکت قرار گرفت.
این شرکت ساخت بوژی واگن را به عهده دارد. بوژی نوعی کفی تریلی یا ارابه است که شبیه کمرشکن است، ولی تعداد چرخ های آن خیلی بیشتر است؛ بدین معنی که دارای محورهای متعددی است که تعداد آنها متناسب با میزان بار است و برای حمل بارهای بسیار سنگین به منظور کاهش فشار بار بر روی جاده، راه آهن و نیز اسبی که آن را می کشد، طراحی شده است.
3. سیستم رانش مترو
جهاد دانشگاهی علم و صنعت به عنوان نهاد عمومی غیر دولتی با هدف بومی سازی و تولید دانش فنی در زمینه طراحی و ساخت محصولات صنعتی، ارائه خدمات تخصصی و انجام تحقیقات کاربردی مورد نیاز کشور در حوزه برق و مکانیک انجام می دهد.
این مجموعه به عنوان یکی از مجموعه هایی است که در طرح ملی بومی سازی واگن های مترو در حوزه طراحی سیستم رانش مترو با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همکاری دارد.
4. تولید گیربکس های کاربردی در واگن های مترو
یکی از شرکت های دانش بنیان نیز گیربکس های کاربردی در واگن های مترو را به تولید رساند.
5. طراحی سیستم اطلاع رسانی مسافر
یکی دیگر از شرکت های فناور فعال در حوزه ریلی کشور وظیفه تامین و ساخت PIS سیستم اطلاع رسانی مسافر را بر عهده گرفته است.
6. ساخت ترکشن موتور
یکی از شرکت های فناور فعال در ارائه خدمات در حوزه صنعت حمل و نقل ریلی، اقدام به طراحی ترکشن موتور کرده است.
7. بازسازی انواع ماشین
یکی دیگر از مجموعه های فناور به لیست شرکت های مؤثر در این طرح پیوست تا در کنار شرکت دیگر به ساخت ترکشن موتور واگن های مترو بپردازد.
8. تامین قطعات حیاتی مترو
یکی دیگر از شرکت ها با همکاری با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تامین قطعات مورد نیاز این حوزه را در دستور کار خود قرار داده است.
9. ساخت درهای مترو
یکی از شرکت ها ساخت درهای مترو بر اساس استانداردها و ایمنی بالا را بر عهده گرفته است.
10. ساخت ترمز واگن های مترو
طراحی و تولید تجهیزات برق و الکترونیک صنعتی، طراحی، تولید تجهیزات، نصب و راه اندازی سیستم های حفاظت کاتدی، پایش خوردگی از جمله زمینه های همکاری یکی دیگر از شرکت ها با این پروژه ملی است. این مجموعه فناور تامین مقاومت ترمزی واگن های مترو را به عهده گرفته است.
11. تولید چرخ های واگن مترو
یکی دیگر از مجموعه های فناور با همکاری در طرح ملی واگن سازی تولید انواع بانداژ قطارهای باری، مسافری، لوکوموتیو و قطارهای شهری مطابق با استانداردهای بین المللی را در دستور کار خود قرار داده است.
اکنون پس از 3 سال امروز طی مراسمی با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری بازسازی کامل 31 رام قطارهای مترو تهران و قرارداد خرید 105 دستگاه واگن برگزار خواهد شد.
منبع: ایسنا
