قطار یا بخش ریلی ناوگان حمل و نقل سهم زیادی در جابه‌جایی مسافر می‌تواند داشته باشد و با توجه به ایمنی، قیمت و در عین حال آسایشی که انتظار می‌رود برای مسافران در فضای قطار مهیا باشد، مورد استقبال مردم برای سفر قرار دارد. اما با ظرفیت کنونی بخش ریلی از جایگاه مناسبی در جابه‌جایی مسافر برخوردار نیست. ولی چنانچه 5000 کیلومتر خط آهن جدید در مسیر شهرهای پرجمعیت احداث شود با افزایش ظرفیت و ارتقاء بهره‌وری خطوط ریلی، میزان جابه‌جایی مسافر ریلی چند برابر شده و حداقل 20 تا 25درصد از تعداد کشته و زخمی‌های بخش جاده‌ای کاسته خواهد شد.
با توجه به اهمیت موضوع در زمینه افزایش بهره‌وری بخش مسافری ریلی با ارتقاء خط یا ناوگان، خبرگزاری CHN با یارمحمدی معاون مسافری راه آهن ج.ا.ا گفت‌وگویی انجام داد.
با تبدیل یک خطه به دو خطه چقدر تفاوت در حجم مسافر خواهیم داشت؟
در بحث تک خط و چند خط چند مورد هست وقتی تک خطه باشد تلاقی و سبقت را می‌بینیم که 20 تا 30درصد زمان و سرعت را کاهش می‌دهند. علاوه بر تلاقی و سبقت، مسدودی خط برای تعمیری و نگهداری هم هست که آن هم درصدی از ظرفیت خط را کاهش می‌دهد و همین عامل باعث می‌شود زمان سیر قطارهای ما از تک خطه نسبت به دو خطه بین 30 تا 35درصد افزایش داشته باشد.
وقتی مسیر دو خطه می‌شود طبیعتاً تلاقی‌ها حذف شده و مسدودی‌های خط برای چند ساعت، برطرف می‌شود. تنها یک خط برای تعمیر مسدود شده و خط دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق برآوردهای کارشناسی با چند خطه کردن حدود 40 تا 45درصد ظرفیت، افزایش پیدا می‌کند به شرط آن که ناوگان نیز موجود باشد. یعنی اگر ما ناوگان نداشته باشیم که الان در بخش ناوگان اعم از واگن و لوکوموتیو مشکل داریم، دو خطه به تنهایی نمی‌تواند باعث افزایش جابه‌جایی مسافر باشد. این تبدیل زمانی موثر است که ناوگان تکمیل باشد و سیگنالینگ درست باشد و گلوگاه‌های ظرفیتی یعنی خط بسته یا مسدودی به علت بحث بهسازی و بازسازی در مسیر نداشته باشیم و سیستم الکترونیک باشد. جمع این عوامل باعث می‌شود که بین حداقل 40درصد تا حداکثر 50درصد افزایش ظرفیت داشته باشیم.
محور مشهد تنها مسیر دوخطه است؟
محور تهران مشهد که یکی از خطوط پرترافیک است همت گذاشته شده و دو خطه شده و از این دو خطه حداکثر ظرفیت هم استفاده می‌شود چه مسافر چه بار. اگر چه محور مسافری است ولی با این سیستم با توجه به امکانات و زیرساخت‌ها می‌توان در انتقال بار هم استفاده کرد.
بین بافق تا سیرجان و تزرج دو خطه است از تزرج تا بندر عباس در حال ریل‌گذاری به منظرور دو خطه شدن است ولی بیشترین حجم در خط مشهد است.
بعد از بررسی‌های لازم تمام طول یک مسیر دو خطه می‌شود یا ممکن است تنها بخشی تبدیل شود؟
باید توجیه داشته باشد، نمی‌شود هزینه‌ای بکنیم و نتوانیم از ظرفیت استفاده کنیم یا ظرفیت نداشته باشد. یعنی کار کارشناسی انجام می‌شود؛ به عنوان مثال برآورد داریم با دوخطه شدن تزرج، 20 میلیون تن به ظرفیت جابه‌جایی بار اضافه می‌شود و اگر این توجیه وجود داشته باشد دو خطه شدن اولویت دارد.
از ابتدای سال تا کنون چه میزان مسافر جابجا شد؟
تا تاریخ 31/4/1390 10 میلیون 300 نفر مسافر جابه‌جا شده است.
میزان مسافر جابه‌جا شده در هر یک مسیرهای کشور مشخص است؟
در محور تهران- مشهد 45درصد یا 36559 نفر ظرفیت جابه‌جایی داریم؛ در محور شمال 6 رام قطار مسافری یا روزانه 5075 نفر، محور شرق 2 رام و 3018 نفر ، محور جنوب 21 رام 18.5درصد، یزد -بندرعباس 13درصد و آذربایجان 16 رام، 13درصد. این ارقام میانگین است و در زمان پرترافیک متفاوت است.
با توجه به ارقام فوق، سه محور بندرعباس، جنوب و آذربایجان توجیه اقتصادی یا مسافر مبنی بر دو خطه کردن دارد؟
تنها مبنای ما بخش مسافری نیست، بخش بار هم هست به عنوان مثال آذربایجان توجیه ندارد. محور شرق توجیه ندارد. محور جنوب در بخشی از قسمت‌ها مانند درود- اندیمشک توجیه دارد؛ بحث گلوگاه همین است؛ جایی حدود 100 کیلومتر نیاز به دو خطه دارد و اگر گلوگاه را برداریم سرعت بازرگانی و سرعت جابه‌جایی مسافر بالا می‌رود. این در اولویت است. به همین دلیل مسافر تنها عامل نیست اگر چه به دلیل این که مسافر ویترین راه‌آهن محسوب می‌شود از یک حساسیت و ویژگی خاصی برخوردار است ولی درآمد ما از بار است؛ روی مسافر هم هزینه می‌کنیم.
محور مشهد استثناء است، در حالی که از 28 تا 30 میلیون مسافر جابه‌جا شده در سال 45درصد مربوط به مشهد می‌شود یعنی 10 میلیون مسافر، پس در این محور مبنا مسافر است ولی در یک محور دیگر بار مبنا می‌شود.
